افراد مبتلا به اختلال پردازش حسی صدا، بو، لمس و … را شدیدتر یا ضعیفتر از چیزی که هستند درک و پردازش می کنند. این اختلال باعث می شود این افراد در انجام فعالیتهای روزمره خود به مشکل برخورده و در یادگیری ضعیف عمل کنند.
اختلال پردازش حسی باعث میشود فرد نتواند پردازش درستی از اطلاعات حسی داشته باشد. ممکن است روی برخی چیزها خیلی حساس یا حتی برعکس حساسیت بسیار پایینی داشته باشند. نکته قابل‌ذکر این است که افراد مبتلا به این اختلال از نظر بهره هوشی مشکلی نداشته و فقط در یادگیری ضعیف عمل میکنند. احتمال بروز این بیماری در بین کودکان شایعتر از بزرگسالان است.
اختلال پردازش حسی چیست؟
مغز افراد مبتلا به اختلال پردازش حسی، در سازماندهی و واکنش نشان‌دادن به اطلاعات حسی مشکل دارد. برای مثال ممکن است حتی کوچکترین صداها برای آنها آزاردهنده باشد، یا ممکن است نتوانند به‌راحتی در یک مکالمه شرکت کنند.
انواع این اختلال
اختلال تعدیل حسی
سیستم عصبی این افراد نمیتواند پردازش کند که چه موقع به محرکها توجه کند و چه موقع آنها را نادیده بگیرد. به همین دلیل، واکنش افراد مبتلا به این نوع اختلال پردازش حسی به یک محرک، یا بیش از حد است یا برعکس آن‌قدر کم بوده که نیاز است تا حساسیت بیشتری داشته باشند.
اختلال تمایز حسی
افراد مبتلا به این اختلال، نمیتوانند منابع حسهای خود را به‌درستی تشخیص دهند.
اختلال حرکتی مبتنی بر حس
افرادی که در انجام کارهای حرکتی مثل تعادل مشکل دارند در این دسته جای میگیرند.
علل اختلال پردازش حسی
هنوز علت دقیق این اختلال کشف نشده و عوامل مختلفی در آن میتواند دخیل باشد. در بعضی موارد علت آن یک مشکل ژنتیکی است. عوامل دیگری که ممکن است در ایجاد این بیماری موثر باشند به شرح زیر است:
- محرومیت از مادر و شیر مادر
- زایمان زودرس
- سوءتغذیه قبل از تولد
- حضور در مراکز مراقبت سازمانی مانند پرورشگاه از سن کم
- رابطه برقرار نکردن با کودک
- عفونتهای مکرر گوش قبل از 2 سالگی
علائم عمومی
علائم این اختلال بسیار شبیه علائم برخی از اختلالهای روانی دیگر است و تشخیص آن مستلزم دقت زیاد است. تشخیص آن به عنوان یک اختلال مستلزم این است که این نشانهها در زندگی کودک مشکل ایجاد کند. برخی از این نشانهها به شرح زیر است:
- حواس‌پرتی زیاد
- مشکلات تمرکز
- حساسیت شدید به برخی محرکها یا برعکس حساسیت بسیار کم به محرکها
- مشکلات خواب
- مشکل در پیداکردن دوست
- تاخیر در یادگیری مهارتهای اجتماعی
- مهارتهای حرکتی ضعیف
- عدم تمایل به شرکت در بازیها یا فعالیتهای گروهی
- سطح فعالیت بسیار بالا یا بسیار پایین
اختلال پردازش حسی چگونه تشخیص داده میشود؟
ازآنجایی‌که نشانهها و علائم این بیماری بسیار شبیه برخی از اختلالهای عصبی همچون اوتیسم است، تشخیص آن آسان نیست. همچنین علائم از فردی به فردی دیگر میتواند متفاوت باشد. به همین دلیل حتما باید به یک متخصص اطفال، روانپزشک، روان‌شناس و یا کار درمانگر مراجعه شود. به طور معمول درمانگر برای تشخیص این اختلال به معاینه فیزیکی، بررسی مهارتهای گفتاری، پرسیدن تعدادی سوال از والدین کودک و … میپردازد.
درمان اختلال پردازش حسی
با درمان این اختلال رفتار کودک بهتر از قبل خواهد شد و میتواند مهارتهای جدید را بیاموزد. مراجعه به کار درمانگر در درمان اختلال پردازش حسی بسیار تأثیرگذار است. در کاردرمانی، فرد نسبت به حواس خودآگاه میشود. یکی از فواید کاردرمانی، توسعه تواناییهای کودکان مبتلا به این اختلال است. کودکان تحت درمان تلاش زیادی به خرج میدهند تا مهارتهای خود را توسعه دهند.
برخی از کارهایی که در کاردرمانی صورت میگیرد به شرح زیر است:
- رویکرد یکپارچگی حسی: بدون این که در فرد احساس شکست ایجاد شود، حواس وی را به چالش کشیده و بعدها این آموزشها در زندگی فرد به کار گرفته میشوند.
- رژیم حسی: این روش به فرد کمک میکند کمکم با محدودهای از حواس سازگاری پیدا کند تا بتواند پاسخی مناسب به آن بدهد.
- شنیدار درمانی: برای اینکه مغز این افراد تحریک شود، به انواع فرکانسها گوش داده میشود.
برخی شیوه‌های درمانی دیگر که به کاردرمانی کمک میکند:
- درمان بیماریهای جسمی
- بینایی درمانی
- روان‌درمانی
- گفتاردرمانی
کارهایی که در کاردرمانی برای درمان این بیماران انجام میشود، باید مستمر و ادامه‌دار باشند. یعنی والدین باید این روشها و تمرینها را در منزل به کار گیرند. همچنین والدین باید با محرکهایی که کودک به آن حساس است آشنا شوند. هدف همه این روشها آن است که مهارتهای زندگی روزمره همچون لمس و پاسخ مناسب به آن، مهارت حرکتی و تعادل، مهارت حرکتی چشم و … بهبود یابند. کودکان تحت درمان با رسیدن به سن بزرگسالی با چالشهای جدیدی روبه‌رو میشوند، به همین دلیل ممکن است به درمان اضافی نیاز داشته باشند.
مشکلاتی که کودکان مبتلا به اختلال پردازش حسی با آن روبه‌رو میشوند
بدون شک کودکان مبتلا به این اختلال با دشواریها و مشکلاتی روبه‌رو خواهند شد که با برخی از آنها آشنا میشویم:
- حافظه این کودکان ممکن است به‌درستی عمل نکند.
- مهارتهای بازی آنها ضعیف است و معمولا مشکلات رفتاری دارند
- دنبال‌کردن قوانین منزل و مدرسه برای آنها دشوار است
- نمیتوانند به‌درستی با بقیه ارتباط برقرار کنند.
- نمیتوانند برنامه‌ریزی و آن را دنبال کنند.
برخی از فعالیتهایی که در بهبود پردازش حسی مبتلایان موثر است
- درصورتی‌که کودک به لمس حساس است، میتوان از او خواست که با انگشت خود نقاشی کند.
- کودکی که به صداهای اطراف حساس است، میتواند از هدفون استفاده کند.
- بعضی از کودکان حساسیت کمی به حس چشایی دارند. این کودکان باید غذاهای با ادویه زیاد مصرف کنند.
- بزرگسالی که تحریک حسی او کم است، ورزش بسیار مفید است.
زندگی با اختلال پردازش حسی
بدون شک زندگی با همچین اختلالی بسیار مشکل است و دردسرهای زیادی را میتواند به وجود آورد. والدین کودکان مبتلا ممکن است مجبور شوند برای رفتارهای فرزند خود بهانه بیاورند یا حتی برای جلوگیری از واکنشهای شدید او، از بردن وی به مکانهای عمومی و شلوغ بپرهیزند. بزرگسالان مبتلا به اختلال پردازش حسی ممکن است گوشه‌گیر شده و از خانه بیرون نروند. استرس میتواند علائم این بیماری را تشدید کند. همچنین این اختلال ممکن است هیچوقت به طور کامل درمان نشود.
سخن آخر
در صورت مشاهده علائم معرفی شده در مطلب بالا در کودک خود، سریعا به درمانگری حاذق مراجعه کرده و در صورت تشخیص اختلال پردازش حسی، درمان را آغاز کنید. در فرایند درمان باید بسیار صبور بوده و آموزشهای لازم را فرا گیرید.
دیدگاهتان را بنویسید