ساعت زیستی بدن ، به شما کمک می‌کند تا فعالیت‌های خود را در ساعات روز، افزایش داده و در تاریکی و شب، انجام آنها را کم کنید و به استراحت بپردازید. همچنین چرخه خواب و بیداری، حرارت بدن، فعالیت و استراحت، مصرف اکسیژن، بـرونده قلب و میزان ترشح غدد درون ریز توسط ساعت بیولوژیک بدن تنظیم خواهد شد. در واقع ساعت بیولوژیک تنها مختص انسان نیست و تمام موجودات زنده از جمله باکتری‌ها از چنین ساعتی پیروی می‌کنند. در این مقاله سعی داریم بیشتر با ساعت بیولوژیک بدن و ارتباط آن با انواع بیماری‌ها آشنا شویم.
3 عضو تنظیم کننده ساعت زیستی بدن
- گیرنده های نور، واقع در چشم
- بخشی از هیپوتالاموس بنام SCN
- غده صنوبری
در واقع هنگام بیدار شدن، زمانی که نور طبیعی به چشم ما می‌رسد؛ گیرنده‌های نور آن را به هیپوتالاموس مغز می‌فرستند. سپس هیپوتالاموس به غده صنوبری که چشم سوم نیز نامیده می‌شود؛ دستور کاهش ترشح ملاتونین را می‌دهد. تولید ملاتونین نسبت به دو عامل نور و حرارت حساس است. یعنی با کاهش نور و حرارت، ملاتونین نیز افزایش می‌یابد و در این لحظه ما احساس خواب آلودگی میکنیم. ملاتونین در شب و در غیاب نور تولید می‌شود. به طوری که میزان ترشح آن در شب 10 برابر، میزان آن در روز است. جالب است بدانید، میزان تولید و ترشح ملاتونین در افراد مسن کاهش می‌یابد. از این رو آنها در شروع روز زودتر از خواب بیدار خواهند شد.
بر هم خوردن تنظیم ساعت بیولوژیکی و ناهمخوانی آن با محیط پیرامون، موجب هواپیمازدگی، بی خوابی مزمن و اختلال خواب در افراد شاغلی که در دو شیفت کار می‌کنند، می‌شود.
معرفی 5 ریتم، که بدن از آن پیروی می‌کند
- چرخه کمتر از 24 ساعت
- یک چرخه تقریبا 24 ساعت
- یک چرخه 7 روزه
- یک چرخه 1 ماهه
- یک چرخه 1 ساله
موارد نام برده شده، 5 ریتم حاکم بر بدن هستند. در ادامه با این چرخه‌ها بیشتر آشنا خواهید شد:
UL TRADIAN:
چرخه کمتر از 24 ساعت عبارتند از:
- ضربان قلب (هر ثانیه یک بار)
- تنفس (هر 6-4 ثانیه)
- امواج مغزی(کسری از ثانیه)
- چرخه‌های 90 دقیقه‌ای شامل: گرسنگی، چرخه های ادراری و خواب آلودگی.
هر سیکل خواب مرکب از 6-5 چرخه ULTRADIAN تشکیل شده است که هر کدام از آنها 60 تا 90 دقیقه طول می‌کشد. نخستین مرحله از این چرخه‌ها؛ REM یعنی حرکات سریع چشمها و رویا بینی است؛ که حدود 5 تا 15 دقیقه زمان می‌برد.
سپس مراحل بعدی یکی پس از دیگری ادامه می‌یابند تا به مرحله چهارم برسند. سپس 10 تا 15 دقیقه چرخه متوقف شده و مجدداً چرخه بعدی آغاز خواهد شد. این اتفاق باعث خواهد شد تا بیش از اندازه خواب نبینیم و به یک بیمار روانی و روان پریش تبدیل نشویم.
CIRCADIAN:
متداول‌ترین ریتم، چرخه 24 ساعته است. مواردی که جزو این دسته قرار دارند، عبارتند از:
- درجه حرارت بدن
- فشار خون
- تقسیم سلولی
- خواب و بیداری
- استراحت و فعالیت
تمام موارد ذکر شده از یک الگوی تکراری روزانه تبعیت خواهند کرد. بدون آن که ما متوجه آن شویم. در واقع سیکل شبانه روزی ما، اندکی طولانی‌تر از 24 ساعت معمول است و از 25 ساعت در افراد 20 ساله، تا 24 ساعت و 30 دقیقه، در افراد بالای 60 سال متغیر خواهد بود. برخی کارشناسان معتقدند که مدت این سیکل در تمام سنین یکسان بوده و 24 ساعت و 11 دقیقه است.
CIRCASEPTAN:
چرخه حدود 7 روزه، عبارتند از:
- ضربان قلب
- فشار خون
- دمای بدن
- سطح هورمونها
- حتی میزان پس زدگی عضو پیوندی توسط بدن که هر هفت روز یک بار افزایش می‌یابد.
تمام موارد ذکر شده جزئی از ساعت زیستی بدن محسوب می‌شوند.
CIRCATRIGINTAN:
سیکل قاعدگی جزئی از چرخه یک ماهه محسوب می‌شود. یک چرخه قاعدگی به طور متوسط 29 روز طول می‌کشد. که این دوره با سیکل قمری هماهنگ است. جالب است بدانید؛ زنانی که در یک اتاق به سر می‌برند به مرور زمان، در یک روز و همزمان با یکدیگر عادت ماهیانه می‌شوند.
CIRCA-ANNUAL :
یک چرخه 1 ساله، عبارتند از:
- افزایش ابتلا به افسردگی در فصل زمستان
- رشد سریع کودکان در تابستان
- افزایش شمار خودکشی در اردیبهشت ماه
- افزایش تصادفات رانندگی در اواخر تابستان
ارتباط ساعت بیولوژیکی بدن با سرطان سینه!
پروفسور “وستون پورتر” و گروهی از دستیارانش معتقدند که پروتئین “”Per2 در مکانیسم تنظیمی درون ساعت محیطی هر سلول، نقش مهمی را در رشد تومور سینه پستانداران دارد. طبق بررسی‌های انجام شده روی موش‌ها، سرکوب این پروتئین اختلال شدیدی را در رشد تومور ایجاد خواهد کرد. این بیماری هم به فهرست رشد مرتبط با اختلال در ساعت بیولوژیکی بدن، که مکانیسم ساعت مرکزی مغز است، اضافه می‌شود. این لیست شامل عواملی است که موجب خطر پیشرفت سرطان، برخی بیماری‌های عصبی و عضلانی، اضافه وزن و اختلالات دیگر از جمله پرواز زدگی خواهد شد.
ارتباط ساعت بیولوژیکی بدن با باروری در خانم‌ها!
خانم‌هایی که قصد باردار شدن دارند یا باردارهستند. باید تا حد امکان نورهای مصنوعی داخل اتاق خواب خود را کمتر کنند. چراغ‌ها را خاموش کنند. هرگاه که ریتم شبانه روزی شما بر هم بریزد، ساعت بیولوژیک بدن نیز دچار اختلال خواهد شد.
طبق تحقیقات به دست آمده در سال 2014، تولید ملاتونین به دلیل خاصیت آنتی اکسیدانی که دارد، تخمک زن را از فشار محافظت می‌کند. این عامل ناشی از ریتم منظم شبانه روزی بدن است. بنابراین هنگامی که مادران شب و دیرهنگام در معرض نورهای مصنوعی قرار گیرند، ملاتونین کمتری در بدنشان ترشح خواهد شد.
ارتباط ساعت بیولوژیکی بدن با افسردگی!
در سال 2013 مطالعه‌ای مقایسه‌ای بر روی مغز افراد اهداکننده بعد از مرگشان صورت گرفت. عده‌ای از این اشخاص در هنگام مرگ از نظر روحی در شرایط سلامت مغزی به سر می‌بردند و عده‌ای دیگر در هنگام مرگ، به افسردگی مبتلا بودند. ژن‌های فعال در مغز افراد افسرده، نشانگر این است که ریتم شبانه روزی 24 ساعته فرد، با اختلالاتی همراه بوده است.
نتیجه گیری
ساعت بیولوژیکی، ریتم بدن ما را در شبانه روز کنترل می‌کند. به طور کلی ساعت زیستی بدن ، چرخه‌ای حدود 24 ساعت دارد که تغییرات روانی، رفتاری و جسمی انسان را شامل می‌شود. به منظور عملکرد بسیاری از فعالیت های فیزیولوژیکی بدن، مانند هوشیاری، دمای بدن، سطوح انتقال دهنده‌های عصبی و غیره، ریتم روزانه وجود دارد. طبق تحقیقات به دست آمده، ریتم شبانه روزی بدن بر تولید هورمون، بازسازی سلولی، گرسنگی و دمای بدن تاثیرگذار است و با چاقی، افسردگی و اختلالات خلقی فصلی ارتباط دارد.
درک ساعت زیستی ممکن است بتواند به محققان درباره درمان افسردگی، اختلالات خواب و حتی سرطان کمک کند.
دیدگاهتان را بنویسید