علل غلظت خون چیست؟

علل غلظت خون دلایل مختلفی دارد. گاهی اوقات گرمای مزاج ما بیش از حد نرمال است و این گرما سبب تجزیه شدن رطوبت و مایعات بدن، به خصوص بخش سرمی خون می‌‌شود. گلبول‌های قرمز خون سلول‌هایی هستند که وظیفه اکسیژن رسانی به بافت‌های بدن را به عهده دارند. تعداد آنها برحسب سن و جنس متفاوت است. بیماری را که تعداد گلبول‌های قرمز خون آن، در واحد حجم افزایش ‌یابد، غلظت خون می‌نامند. در این بیماری، میزان هموگلوبین در مردان به بالاتر از 18 گرم و در خانم‌ها به بالاتر از 16 گرم در دسی‌لیتر می‌رسد. این بیماری بیشتر در آقایان و در سنین بالاتر از 40 سال شایع است. اگر غلظت خون به موقع تشخیص و درمان داده شود؛ می‌توان از عوارض ناشی از آن جلوگیری کرد . در ادامه قصد داریم بیشتر با علائم این بیماری و راه‌های درمان آن آشنا شویم.

غلظت خون به چه معناست؟

غلیظ شدن خون، یعنی  گلبول های قرمز، چند درصد از خون کامل را اشغال می‌کنند.  در زنان، اگر میزان هموگلوبین بین 16 تا 12 (48 – 36 درصد) و در مردان بین 18 تا 14 (56 – 42 درصد) باشد، طبیعی است. بیماری غلظت خون زمانی تشخیص داده می‌شود که میزان گلبول های قرمز خون، از عدد 52 در زنان و از عدد 56 در مردان افزایش یابد. به طور کلی غلیظ شدن خون، به دو دلیل در فرد ایجاد می‌شود:

پلی سیتمی یا (Polycythaemia)

پلی سیتمی که به‌ عنوان گلبول قرمز نیز شناخته می‌شود، به معنی داشتن غلظت بالای گلبول‌های قرمز در خون است. این باعث می‌شود که خون ضخیم‌تر شود و کمتر از طریق رگ‌ها و اندام‌ها عبور کند. بسیاری از نشانه‌های پلی سیتمی ناشی از همین جریان کند خون در فرد بروز می‌یابد.

اریتروسیتوز یا (erythrocytosis)

اریتروسیتوز بیماری است که در آن، بدن بیش از حد، گلبول قرمز ایجاد می‌کند. این موضوع باعث می‌شود تا RBC ها اکسیژن را به اندام‌ها و بافت‌های بدن منتقل کنند. وجود بیش از حد این سلول‌ها باعث ضخیم شدن خون از حد طبیعی شده که موجب بروز لخته شدن و عوارض دیگر در بدن می‌شود.

تفاوت میان پلی سیتمی و اریتروسیتوز:

پلی سیتمی را گاهی اریتروسیتوز می‌نامند؛ اما این اصطلاحات با یکدیگر یکی نیستند. چرا که پلی سیتمی به هرگونه افزایش توده خون قرمز اشاره دارد. درحالی‌ که منظور از اریتروسیتوز، به افزایش مستند تعداد گلبول‌های قرمز گفته می‌شود.

علل غلظت خون چیست؟

تنها راه تشخیص ابتلا به بیماری غلظت خون، آزمایش و اندازه ‌گیری (اچ.تی.سی) هماتوکریت است. پزشک نتیجه آزمایش را، یکی از دسته‌های زیر تشخیص می‌دهد:

علت اولیه غلظت خون:

بافت اسفنجی داخل استخوان‌ها را مغز استخوان می‌نامند که وظیفه تولید سلول‌های خونی را برعهده دارد. مغز استخوان سلول‌های قرمز خون را پلاکت‌ها و گلبول‌های سفید خون تولید می‌کنند. گاهی مغز استخوان بدون هیچ محرکی از بیرون، خود به ‌خود رفتار آنارشیستی نشان داده و شروع به تولید گلبول قرمز می‌کند که به آن پلیستمی می‌گویند که افزایش غلظت اولیه نامیده می‌‌شود. درصد کمی از افراد مبتلا به غلظت خون، شامل بروز علت اولیه می‌شود.

علت ثانویه غلظت خون:

هنگامی ‌که اکسیژن خون شما به زیرسطح مشخصی برسد، ممکن است دچار تنگی نفس، سردرد، گیجی یا بی‌قراری شوید. بین 95 تا 90 درصد از کسانی که با غلظت خون به متخصص مراجعه می‌کنند، افرادی هستند که غلظت خون ثانویه دارند و این موضوع زمانی اتفاق می‌افتد که اکسیژن کافی به بافت‌های بدن نرسد. در این هنگام با کمبود اکسیژن در بدن، هورمونی به نام اریتروپویتین از کلیه ترشح می‌شود که این هورمون، مغز استخوان را برای ساخت بیشتر گلبول قرمز تحریک خواهد کرد تا بتواند کمبود اکسیژن‌ رسانی را به بافت‌های بدن، با افزایش تولید گلبول قرمز جبران کند. این اتفاق در بیمارانی که در ارتفاعات بلند و کوهستانی زندگی می‌کنند و با کمبود اکسیژن رو به ‌رو هستند، بروز می‌یابد.

علائم غلظت خون به چه صورت است؟

• تورم:

این مورد می‌تواند دقیقاً در محل تشکیل لخته خون اتفاق بیفتد، که کل پا یا بازو دچار ورم شود.

• تغییر رنگ:

ممکن است متوجه شوید که بازو یا پای شما قرمز یا آبی می‌شود.

• درد:

یک درد خفیف تا شدید، همراه با خارش و افزایش دمای بازوها که به دلیل لخته خون، ایجاد می شود.

• مشکل تنفسی:

مشکلات تنفسی می‌تواند به معنای انتقال لخته از بازو یا پای شما به سمت ریه‌ها باشد. همچنین ممکن است سرفه بدی داشته باشید و حتی ممکن است خون را سرفه کنید. ممکن است در قفسه سینه خود درد احساس کنید و یا دچار سرگیجه شوید. از دیگر علائم آن عبارتند از:

• مشکلات تنفسی
• تعرق شدید
• تشنج
• مشکلات بینایی یا گفتاری
• احساس ضعف عمومی
• حالت تهوع یا استفراغ
• درد شدید در شکم، که ممکن است بعد از خوردن غذا شدیدتر شود
• فشارخون بالا
• مدفوع خونین
• اسهال
• خون در ادرار
• تب
• احساس نفخ

خون تیره، علل غلظت خون نیست!

خونی که در سرخرگ‌ها جریان دارد، شفاف و قرمز رنگ است. اما خونی که در سیاهرگ‌ها وجود دارد، تیره‌ رنگ‌تر است؛ زیرا اکسیژن کمتری دارد. اکسیژن خون سیاهرگ، در بافت‌ها مصرف شده و در حین گردش، مقداری از فضولات گردش سلولی نیز به آن اضافه می‌شود. این خون به قلب و ریه بازمی گردد تا دوباره اکسیژن به دست آورد. با این تفاسیر، خون تیره لزوماً غلیظ نیست؛ اما خون غلیظ، قطعاً تیره است.

روش‌های درمان غلیظ شدن خون را بشناسید

برای درمان غلظت خون کاذب، از مایعات استفاده می‌شود. به علاوه در غلظت خون اولیه، با خونگیری و مصرف داروها درمان خواهد شد. اما در غلظت خون ثانویه، باید بیماری‌های زمینه‌ای که موجب بروز  پرخونی شده‌اند، مورد درمان قرار بگیرند.
زمانی که پزشک با بررسی نتیجه آزمایش پی برد که علت بروز غلظت خون در فرد، اولیه است یا ثانویه؛ درمان را آغاز می‌کند. برای درمان خانگی غلظت خون توصیه می‌شود که آویشن را همراه با چند عدد عناب دم کنید و روزی چند بار مصرف نمایید.

اگر علت غلیظ شدن خون ثانویه بود، درمان علت زمینه‌ای صورت می‌گیرد. در کنار آن، هرگاه غلظت خون از 56 درصد در مردان، و 52 درصد در زنان بالاتر رفت، بخشی از خون کشیده و دور ریخته می‌شود. این کار نیز به شکل استاندارد صورت می‌گیرد تا غلظت خون کاهش پیدا کند. این عمل تا زمانی ادامه دارد که یکی از مهمترین مواد خونساز بدن در اثر خروج، کاهش پیدا کند. در حقیقت به بیمار فقر آهن می‌دهیم، تا دچار غلظت خون نشود.

اما اگر دلیل پرخونی بر اثر علت اولیه؛ یعنی ناشی از مغز استخوان باشد، در این حالت باید به درمان علت بیماری خونی پرداخت و با خروج خون از یکی از رگ‌ها، میزان گلبول‌های قرمز خون را تنظیم کرد.

نتیجه گیری

علل غلظت خون ممکن است به دلایل مختلفی در فرد ایجاد شود. این موضوع که تمام افرادی که خونی تیره‌ای دارند، صرفاً به این بیماری مبتلا هستند؛ اشتباه است. اما برعکس، افراد که دچار پرخونی هستند، حتماً خونی تیره رنگی دارند. علائم این بیماری با توجه به علت پرخونی، در افراد متفاوت است. پس از انجام آزمایشات لازم و بررسی‌های پزشک، درمان مناسبی بر اساس علت بیماری، برای فرد در نظر گرفته می‌شود. بنابراین اگر شما هم حدس می‌زنید که به علائم این بیماری مبتلا هستید؛ توصیه می‌شود به پزشک مراجعه کنید تا علت را جویا شوید. امیدواریم خواندن این مقاله، به حفظ سلامت شما کمک کرده باشد.