ویتامین B12 یا کوبالامین یک ماده مغدی است که نقش حیاتی در سلامت هر فرد ایفا می کند زیرا این نوع ویتامین مستقیما روی تکثیر سلولی و عملکرد سیستم عصبی تاثیر دارد. با توجه به اثر بخشی ویتامین ب 12، کمبود آن می تواند به سیستم گوارش از دهان و لثه تا روده بزرگ آسیب جدی وارد کند. از شایع ترین علل کمبود ویتامین B12 می توان به اختلال در سنتز فاکتور داخلی که توسط معده انجام می گیرد اشاره کرد. برخی از علائم کمبود ویتامین B12 عبارتند از : خستگی بدن ، مشکلات خلق و خو و بد اخلاقی، مشکلات جسمی مانند درد مفاصل ، مشکلات عصبی، فراموشی، افزایش ضربان قلب و … که در این مقاله به شرح کامل این علائم می پردازیم .
مشکلات ناشی از کمبود ویتامین B12 چیست؟
بین 1.5 تا 15 درصد از جمعیت جهان، دچار این مشکل یعنی کمبود ویتامین b12 هستند. این کمبود می تواند طیف وسیعی از علائم را در برگیرد و در هر فرد اختلال متفاوتی را ایجاد کند که نه تنها بر سلامت جسمی بلکه روی سلامت روحی نیز اثر گذار است. برای جلوگیری از بروز کمبود این ماده مغذی باید مواد حاوی این ویتامین را در رژیم غذایی خود بگنجانید، موادی از قبیل : گوشت، ماهی، تخم مرغ، حبوبات، غلات، لبنیات و …. .
چه افرادی بیشتر در معرض کمبود ویتامین B12 قرار دارند؟
افرادی که ممکن است دچار کمبود ویتامین B12 شوند شامل گروه های زیر می شوند:
- افراد وگان یا گیاهخواران بیشتر در معرض کمبود ویتامین B12 هستند چون این ویتامین در مواد گیاهی کمی وجود دارد.
- سالمندان و افراد بالای 60 سال بیشتر مستعد کمبود B12 هستند.
- افرادی که داروهای ضد اسید استفاده می کنند.
- افرادی که از داروی متوفورمین برای درمان دیابت استفاده می کنند.
- افرادی که جراحی روده انجام داده اند و بخشی از روده را خارج کرده اند.
- در نوزادان کمبود ویتامین ب 12 مشکلی بسیار جدی است که در مراحل رشد می تواند خطرناک باشد.
علائم کمبود ویتامین B12 شامل چه مواردی می شود؟
ویتامین B12 یا کوبالامین از ویتامین های حساس و ضروری برای بدن است که در همانندسازی ژن ها نقش مهی ایفا می کنند. بنابراین توجه به علائم آن از اهمیت بالایی برخوردار است که برخی از این نشانه ها عبارتند از:
- احساس ضعف خستگی: یکی از علائم کمبود ویتامین B12 احساس ضعف و خستگی جسمانی هنگام انجام فعالیت های روزانه می باشد. کمبود B12 باعث می شود بدن نتواند گلبول قرمز تولید کند، پس سیستم اکسیژن رسانی خون مختل می شود و فرد احساس خستگی و کسالت می کند.
- تغییر در خلق و خوی رفتاری: از دیگر علائم کمبود ویتامین B12 می توان به افسردگی و اختلالات عصبی اشاره کرد. کمبود این ویتامین باعث افزایش هموسیستئین و تخریب بافت های مغر می شود.
- زرد شدن پوست یا رنگ پریدگی: افراد مبتلا به کمبود B12 غالبا پوستی رنگ پریده و چشم های مایل به زرد دارند که به این بیماری اصطلاحا ” یرقا” گفته می شود. این ویتامین در تولید DNA مورد نیاز برای ساخت گلبول قرمز نقش مهمی دارد و در صورت کمبود ، فرد دچار کم خونی مگالوبلاستیک می شود. با کاهش تعداد گلبول های قرمز، کبد ناچار به تجزیه سلول های قدیمی می شود که در نهایت این امر منجرافزایش بیلی روبین و زردی پوست می شود.
- تغییر دردامنه حرکت: یکی از مهم ترین علائم کمبود ویتامین B12 آسیب به سیستم های عصبی است که اگر جدی گرفته نشود می تواند روی راه رفتن فرد نیز اثر گذار باشد. در این حالت فرد مبتلا نمی تواند تعادل خود را حفظ کند و زمین می خورد.
- زخم و آفت های دهانی: یکی ازابتدایی ترین علائم کمبود ویتامین B12 تورم و قرمز شدن زبان یا گلوسیت می باشد. در این حالت زبان دچار نوعی حساسیت می شود که می تواند منجر به اختلالاتی هنگام صحبت کردن و غذا خوردن شود. علاوه بر این، این حساسیت می تواند باعث ایجاد لکه هایی روی زبان شود که به صورت سوزن سوزن شدن و احساس درد و خارش در دهان خود را نشان می دهد.
- احساس تنگی نفس و گیجی : همانطور که در قسمت های بالا اشاره شد، کمبود ویتامین B12 می تواند عملیات اکسیژن رسانی به بدن را مختل کند و باعث بیماری های تنفسی و ریوی شود.
- اختلالات بینایی : تاری دید از دیگر علائم کمبود ویتامین B12 است که در مواردی نادر اتفاق می افتد. این اتفاق هنگامی اتفاق می افتد که پیام رسانی عصبی از چشم به مغز مختل شود. در این حالت، فرد دچار آسیب دیدگی و تاربینی می شود.
- اختلالات شناختی: به دلیل کاهش اکسیژن رسانی به مغز، فرد در بلند مدت توانایی فکرکردن و استدلال کردن را از دست می دهد که این امر می تواند باعث بروز بیماری هایی همچون : آلزایمر، زوال عقلی و پارکینسون شود.
- اسهال و استفراغ: کمبود ویتامین B12 مستقیما سیستم گوارش را تحت تاثیر قرار می دهد. کاهش تعداد گلبول های قرمز باعث کاهش اکسیژن رسانی به روده می شوند که در نهایت منجر به احساس تهوع و اسهال می شود.
- کاهش وزن: مشکلات گوارشی ناشی از کمبود این ماده مغذی می تواند باعث کاهش اشتها و کاهش وزن شود.
- افزایش ضربان قلب: یکی از نشانه های کمبود ویتامین B12 ضربان قلب سریع می باشد. چنانچه فرد دچار کمبود این ماده مغذی و حیاتی باشد، تعداد گلبول های قرمز به طور قابل توجهی کاهش می یابند. کم خونی قلب را مجبور می کند تا حجم خون بیشتری به قسمت های مختلف بدن برساند تا اطمینان حاصل کند اکسیژن رسانی به تمامی نواحی انجام گرفته است، بنابراین این کار با سرعت بسیار بالایی انجام می گیرد و باعث افزایش ضربان قلب می شود.
- احساس سوزن سوزن شدن در نواحی دست ها و پاها: از دیگر علائم شایع کمبود ویتامینB12 می توان به سوزن سوزن شدن برخی نواحی بدن اشاره کرد. در سیستم عصبی ویتامین B12 ماده ای به نام ” میلین” تولید می کند. میلین یک غلاف محافظت از اعصاب است که می تواند پیام های حسی را منتقل کند. در افراد دچار کمبود ویتامین B12 ، میلین به مقدار کافی تولید نمی شود و در نتیجه اعصاب دچار آسیب می شود که این آسیب عصبی می تواند باعث احساس سوزن سوزن شدن بدن در نواحی مانند دست ها یا پاها شود.
درمان کمبود ویتامین B12
با توجه به علل و علائم کمبود ویتامین B12 در هرفرد ، درمان های متفاوتی از سوی پزشکان توصیه می شود. غالب افراد میزان مورد نیاز این ویتامین را از طریق مواد غذایی دریافت می کنند اما برای افراد سالمند و گیاهخوار مکمل های B12 تجویز می شود که به شکل قرص های زیر زبانی و آمپول در دسترس قرار دارند. هرچه علائم کمبود ویتامینB12 زودتر تشخیص داده شود، درمان موفق تر و احتمال عوارض جانبی کمتر خواهد بود.
اخطار: هیچ گاه در مصرف ویتامین B12 افراط نکنید!
برخلاف سایر ویتامین های محلول درچربی که در اثر انباشته شدن در بدن ممکن است عوارض جانبی جدی به همراه داشته باشد. ویتامین B12 به دلیل محلول شدن در آب به میزان نیاز بدن جذب می شود و باقیمانده از طریق ادرار دفع می شود. اما افراد باید دقت لازم را داشته باشند مصرف بیش از حد ویتامین B12 نمی تواند باعث رفع تمامی علائم کمبود ویتامینB12 شود و از سوی دیگر باعث بیرون روی و احساس خارش می شود.
سخن پایانی
کمبود ویتامین B12 عارضه ای شایع می باشد که به شکل های مختلفی بروز می کند. با داشتن یک رژیم غذایی سالم و حاوی مواد مغذی به راحتی می توان از ابتلا به کمبود این ویتامین جلوگیری کرد.
دیدگاهتان را بنویسید