زردی نوزاد چقدر طول می کشد و چگونه می توان آن را درمان کرد؟

زردی نوزاد یک وضعیت جسمانی است که ممکن است پس از تولد در نوزادان رخ دهد. این وضعیت معمولاً به دلیل افزایش بیش از حد بیلی روبین، یک ماده زرد رنگ که توسط کبد تولید می شود، در خون نوزادان ایجاد می شود. بیلی روبین از بدن نوزادان از طریق کبد و صفراوی حذف می شود. اما در مواردی، به دلیل عللی مانند کاهش قابل توجه کارکرد کبد یا افزایش تولید بیلی روبین، سطح آن در خون بیش از حد معمول افزایش می یابد که باعث ظاهر شدن زردی در پوست و چشم های نوزاد می شود.

این عارضه معمولاً به صورت خودبخود تا چند هفته پس از تولد ناپدید می شود، اما در برخی موارد نیاز به مداخلات پزشکی برای کنترل آن وجود دارد. این مقاله از روژه مگ به معرفی اجمالی این وضعیت پزشکی و علل آن اختصاص دارد که در ادامه به توضیحات بیشتر و راه های درمان پزشکی و غیرپزشکی می پردازیم.

چه مدت زمانی زردی نوزاد طول می کشد؟

علائم این عارضه معمولاً در دوره ۲ تا ۳ روز پس از تولد آغاز می شود و در صورت عدم اقدام درمانی، معمولاً تا دو هفته اول از تولد نوزاد خودبخود بهبود پیدا می کند.

زمان مناسب برای مراجعه به پزشک چه زمانی است؟

پس از تولد، نوزاد شما طی ۷۲ ساعت اولیه مورد آزمایش برای تشخیص زردی قرار می گیرد. اگر علائم زردی در نوزاد شما مشاهده شود، بایستی بلافاصله با یک ماما یا پزشک عمومی آنلاین تماس بگیرید. هرچند زردی نوزاد عموماً نگران کننده نیست، اما حتما باید اطمینان حاصل شود که آیا نیاز به درمان دارد یا خیر. اگر در خانه مراقبت از وضعیت زردی نوزاد خود هستید و به تدریج بهبود یا تغییراتی نامطلوب در وضعیت او را مشاهده می کنید، حتما به پزشک مراجعه کنید.

چرا نوزاد من دچار زردی می شود؟

بیلی روبین، یک ماده طبیعی در بدن است که در فرآیند پاره شدن گلبول های قرمز موجود در خون تولید می شود. این ماده به رنگ زرد مشخصی داده و در کبد توسط آنزیم های خاصی تغییر شکل می یابد تا بتواند از بدن دفع شود. این عارضه به دنبال افزایش تولید بیش از حد بیلی روبین یا عدم توانایی کافی کبد نوزاد در تبدیل این ماده به شکلی قابل دفع است. یکی از دلایل شایع این عارضه، تولد زودرس و نامناسب است که کبد نوزاد هنوز به طور کامل توانایی خود را در تنظیم تولید و دفع بیلی روبین از بدن پیدا نکرده است.

علاوه بر این، عوامل دیگری همچون عدم سازگاری گروه خونی بین مادر و نوزاد، عفونت های نوزادی، یا مشکلات کبدی و گوارشی در نوزادان می توانند باعث افزایش بیلی روبین در خون شود و زردی را ایجاد کنند. اگرچه بسیاری از موارد زردی نوزاد بی خطر و موقت است و با پیگیری های پزشکی منظم بهبود می یابد، اما در برخی موارد نیاز به بررسی دقیق تر و درمان دارد.

زردی تا چه اندازه شایع است؟

زردی نوزاد به عنوان یکی از مشکلات رایج در نوزادان تازه متولد شده، از شیوع قابل توجهی برخوردار است. آمارها نشان می دهد که در هر ده نوزاد، حدوداً شش نوزاد دچار زردی می شوند. این امر نشان از این دارد که این عارضه بسیار شایع و پراکنده است و اکثر اولیاء نوزادان در طول دوره ی تازه متولد شدن با این وضعیت مواجه می شوند.

همچنین، از هر ده نوزاد زودرس، تقریباً هشت نوزاد به زردی مبتلا می شوند. این نسبت نیز نشان از این دارد که نوزادان زودرس ممکن است با این وضعیت متداول سلامتی مواجه شوند و نیاز به پیگیری و مراقبت دارند. این اطلاعات نشان می دهد که این عارضه، با احتمال بالایی در جامعه نوزادان پراکنده است و نیاز به توجه و مراقبت جدی از سوی پزشکان و اولیاء نوزادان دارد.

زردی نوزادان چگونه درمان می شود؟

اکثراً زردی نوزادان به درمان خاصی نیاز ندارد و به طور خودبخت خود در مدت ۱۰ تا ۱۴ روز پس از تولد بدون هیچ اقدام خاصی از بین می رود. اما اگر زردی بیش از این مدت ادامه داشته باشد یا درجه زردی نوزاد به شدت افزایش یابد، نیاز به درمان وجود دارد.

در صورت لزوم، درمان زردی نوزادان معمولاً در بیمارستان انجام می شود. دو روش اصلی برای کاهش میزان زردی شامل فتوتراپی و استفاده از مواد شکننده بیلی روبین است. در فتوتراپی، نوزاد به نور آبی خاصی تحت تابش قرار می گیرد که باعث کاهش میزان بیلی روبین در خون می شود. از طرفی، در صورت لزوم ممکن است پزشک مواد شکننده بیلی روبین را برای نوزاد تجویز کند تا کمک کند تا بیلی روبین بهتر از بدن خارج شود و زردی کاهش یابد.

·       فوتوتراپی

در این روش، نور با طول موج خاصی بر روی پوست نوزاد تابانده می شود که باعث تبدیل بیلی روبین به یک ترکیب قابل تحمل تر برای کبد می شود. این نور به کبد کمک می کند تا بیلی روبین را بیشتر شکسته و از بدن خارج کند.

·       تبادل خون (ترانسفیوژن)

در این روش، خون نوزاد از طریق یک لوله نازک که به عروق خونی او وصل می شود، خارج و با خون اهدا شده جایگزین می شود. بسیاری از نوزادان به این روش واکنش خوبی نشان می دهند و پس از چند روز از بیمارستان مرخص می شوند.

زردی نوزاد چه مشکلاتی ایجاد می کند؟

در صورتی که درجه این عارضه به میزان زیادی افزایش یابد و به درستی درمان نشود، ممکن است منجر به مشکلات جدی شود. یکی از مشکلاتی که می تواند ایجاد شود، کرن ایکتروس نام دارد که معمولاً با آسیب دائمی به مغز همراه است. این بیماری نادر است و تنها در تقریباً یک نوزاد از هر ۱۰۰ هزار نوزاد مشاهده می شود.

کرن ایکتروس ممکن است به علت انباشت بیش از حد بیلی روبین در خون و نفوذ آن به بافت های مغزی رخ دهد. این وضعیت می تواند به مشکلاتی همچون ضعف عملکرد مغزی، مشکلات حرکتی، و مشکلات شناختی منجر شود که ممکن است برای نوزاد پایداری زندگی آسان نداشته باشد. بنابراین، تشخیص و درمان زودهنگام این عارضه از اهمیت بسیاری برخوردار است تا جلوگیری از این مشکلات جدی در آینده نوزادان صورت گیرد.

علائم زردی نوزاد

زردی نوزادان ممکن است از جمله علائمی باشد که برخی از والدین نگرانی بیشتری را در پی داشته باشند. این عارضه عموماً در سه روز اول پس از تولد ظاهر می شود و به تدریج در طی دو هفته بعدی بهبود می یابد. اما در برخی از موارد، زردی ممکن است بیش از دو هفته ادامه داشته باشد و گاهی اوقات تا سه هفته هم طول بکشد.

یکی از علائم بارز این عارضه، تغییر رنگ پوست است. این تغییر از یک رنگ پوست عادی به رنگ زردی تغییر می کند که معمولاً از سر و صورت شروع می شود و به تدریج به سمت دیگر اعضا مانند قفسه سینه، شکم، دست ها و پاها گسترش می یابد. در برخی از موارد، زردی ممکن است در داخل دهان و حتی سفیده ی چشمان نیز قابل مشاهده باشد.

علاوه بر تغییر رنگ پوست، نوزاد ممکن است علائم دیگری نیز نشان دهد که به زردی مرتبط است. این علائم می توانند شامل خواب آلودگی بیشتر، کاهش اشتها یا حتی عدم تغذیه، ادرار زرد تیره و مدفوع کم رنگ باشند. به طور کلی، در صورت مشاهده هر یک از این علائم همراه با زردی پوست نوزاد، توصیه می شود تا به پزشک مراجعه کنید تا علت این زردی مورد بررسی قرار گیرد و در صورت لزوم، درمان مناسب انجام شود.

دلایل زردی نوزاد

یکی از دلایل اصلی زردی نوزاد افزایش بیلی روبین در خون است که به وجود هایپربیلی روبینمی اشاره دارد. بیلی روبین، یک ترکیب زردرنگ است که در اثر پاره شدن گلبول های قرمز در طحال تولید می شود و به عنوان یک نتیجه طبیعی از فرآیند استخراج هموگلوبین از خون شناخته می شود. زمانی که بیلی روبین از طریق جریان خون به کبد می رسد، کبد آن را به ترکیب هایی تبدیل می کند که بتواند به راحتی از طریق صفرا به درون دستگاه گوارش و در نهایت از بدن دفع شود.

در صورتی که میزان بیلی روبین در خون بیش از حدی باشد، کبد نوزاد نمی تواند تمامی آن را به طور مؤثری دفع کند. این امر باعث می شود که زردی پوست و اغلب سایر نشانه های زردی در نوزادان ظاهر شود. علاوه بر این، تراکم بالای گلبول های قرمز در خون نوزادان و ناتوانی کبد در دفع بیلی روبین به عنوان دو عامل اساسی، این عارضه را تسریع می کنند.

همچنین، در دوران نخستین زندگی، کبد نوزاد هنوز به طور کامل رشد و تکامل نکرده است و ناتوانی در عملکرد کامل آن از دیگر علت های زردی نوزادان است. این موضوع باعث می شود که کبد نوزاد نتواند بیلی روبین را به میزان کافی از خون دفع کرده و زردی پوستی نوزاد ایجاد شود. به طور کلی، ترکیب این عوامل می تواند زردی نوزاد را ایجاد کرده و طول مدت آن را افزایش دهد.

تغذیه با شیر مادر

تأثیر تغذیه با شیر مادر بر زردی نوزاد یک موضوع مورد بررسی است که ممکن است برخی از نوزادان را به وجود زردی بیش از حد تعریض کند. برخی محققان معتقدند که شیر مادر ممکن است حاوی ترکیباتی باشد که توانایی کبد را برای تغییر شکل بیلی روبین کاهش می دهد، این موضوع باعث می شود که بیشتر بیلی روبین در خون نوزاد حفظ شود و زردی را ایجاد کند.

بسیاری از پزشکان به توصیه ی شیر خشک به جای شیر مادر در مواقعی که این عارضه بسیار بالا باشد می پردازند. در این حالت، شیر خشک به دلیل عدم وجود ترکیباتی که ممکن است توانایی کبد را برای تغییر شکل بیلی روبین کاهش دهد، بهترین گزینه ممکن است باشد.

با این حال، باید توجه داشت که اکثر موارد این عارضه بدون تداخل جدی در طبیعت شیردهی حل می شود و شیر مادر به نوزاد منابع غذایی و مغذی ارزشمندی ارائه می دهد که در رشد و توسعه ی سالم او بسیار مؤثر است. بنابراین، قطع شیر مادر در مواردی که زردی نوزاد خیلی شدید نباشد و بدون ایجاد عوارض جدی ممکن است نه تنها ضروری نباشد، بلکه ممکن است موجب از دست رفتن مزایای شیر مادر برای سلامتی نوزاد شود.

با توجه به مزایای شیر مادر و اهمیت آن برای رشد سالم نوزاد، پیشنهاد می شود که در مواردی که این عارضه به نظر طبیعی می رسد و هیچ اختلال جدی در وضعیت او ایجاد نمی کند، شیر مادر به عنوان تکمیل کننده مورد استفاده قرار گیرد. این موضوع در حفظ ارتباط و اتصال مادری و نوزادی بسیار مؤثر است و به رشد فیزیکی و روانی نوزاد نیز کمک می کند.

بیماری های زمینه ای

بیماری های زمینه ای می توانند علت زردی در نوزادان باشند و نیاز به مراقبت و درمان جدی دارند. این بیماری ها می توانند متنوع باشند و شامل عوامل مختلفی از جمله اختلالات ژنتیکی، عفونت ها، و عوارض خونی باشند که ممکن است در زردی پاتولوژیک نوزادان نقش داشته باشند. به طور خاص، برخی از بیماری های زمینه ای شامل موارد زیر می شوند:

1. هایپوتیروئیدیسم (کم کاری تیروئید): این بیماری به علت کمبود تولید هورمون تیروئید توسط غده تیروئید ایجاد می شود که می تواند منجر به افزایش میزان بیلی روبین و در نتیجه زردی در نوزادان شود.
2. ناسازگاری گروه خونی: وقتی گروه خونی مادر و نوزاد متفاوت است، می تواند باعث تولید آنتی بادی ها در بدن نوزاد شود که منجر به افزایش تخریب گلبول های قرمز و افزایش بیلی روبین در خون گردد.
3. بیماری فاکتور رسوس: این بیماری ناشی از تفاوت در فاکتور رسوس بین خون مادر و نوزاد است و می تواند زردی پاتولوژیک در نوزادان را ایجاد کند.
4. عفونت مجرای ادراری: عفونت های مجرای ادراری می توانند منجر به افزایش میزان بیلی روبین در خون شود و زردی را ایجاد کنند.
5. سندرم کریلگلر- نجار: این بیماری وراثتی بوده و بر روی آنزیم تغییردهنده ی بیلی روبین اثر می گذارد که می تواند به زردی پاتولوژیک در نوزادان منجر شود.
6. انسداد یا مشکل در مجاری صفراوی و کیسه ی صفرا: می تواند یکی از دلایل زردی نوزادان باشد. کیسه ی صفرا محل ذخیره ی صفرا در بدن است و ماده ی صفرا از طریق مجاری صفراوی به درون روده ها هدایت می شود. عوارضی مانند انسداد یا مشکل در این مجاری می تواند باعث انباشت صفرا در بدن شود و زردی نوزادان را ایجاد کند.
7. نقص آنزیمی وراثتی به نام نقص گلوکز ۶ فسفات دهیدروژناز (G6PD): این نقص آنزیم باعث کاهش توانایی بدن در مقابله با استرس های اکسیداتیو می شود و می تواند به انباشت بیش از حد بیلی روبین در خون و زردی نوزادان منجر شود. بنابراین، مهم است که در رابطه با سابقه ی خانوادگی این نقص آنزیم با ماما یا پزشک خود صحبت شود تا اقدامات مناسب برای پیشگیری و مداخله انجام شود.

تشخیص زردی نوزاد

تشخیص زردی نوزاد یک فرآیند مهم و حیاتی است که به صورت مراحلی صورت می گیرد. این فرآیند برای تشخیص به موقع و درمان صحیح زردی، بسیار اهمیت دارد. نوزاد پس از گذشت ۷۲ ساعت از تولد، باید تحت آزمایش های زردی قرار گیرد. در این آزمایش ها، سطح بیلی روبین در خون نوزاد اندازه گیری می شود تا میزان زردی آن مشخص شود. اگر سطح بیلی روبین بیش از حد معمول باشد، زردی نوزاد تشخیص داده می شود.

هنگام بازگشت نوزاد به خانه، والدین باید به دقت به علائم زردی در نوزاد توجه کنند. زیرا گاهی اوقات زردی تا چند هفته پس از تولد نمایان می شود. این علائم می توانند شامل زردی پوست، زردی چشم ها، و حتی زردی در بخش های دیگر از بدن نوزاد باشد. برای بررسی زردی، می توانید به آرامی انگشت خود را روی بینی یا پیشانی نوزاد فشار دهید و اگر لکه های زردی پس از فشار به جا بمانند، این نشانه ای از زردی است.

علاوه بر آن، باید به رنگ ادرار و مدفوع نوزاد نیز توجه شود. ادرار زرد و مدفوع کم رنگ ممکن است نشانگر زردی نوزاد باشند. در صورت مشاهده هر یک از این علائم، باید سریعاً با پزشک یا ماما صحبت کرده و نوزاد را برای ارزیابی پزشکی به همراه ببرید. در صورت تایید زردی، آزمایشات بیشتری برای تشخیص و مشخص کردن نیاز به درمان انجام می شود.

·       معاینه چشمی

برای تشخیص زردی نوزاد، یکی از روش های معمول استفاده از معاینه چشمی است. در این روش، پزشک پوست نوزاد را به صورت چشمی بررسی می کند تا علائم زردی را تشخیص دهد. علاوه بر پوست، بخش های دیگری از بدن نوزاد از جمله سفیده ی چشم ها، لثه های نوزاد، و رنگ ادرار و مدفوع او نیز برای بررسی مورد توجه قرار می گیرند.

·       تست بیلی روبین

تست بیلی روبین یکی دیگر از روش های معمول برای تشخیص زردی نوزاد است. در این آزمایش، غلظت بیلی روبین در خون نوزاد اندازه گیری می شود. این تست می تواند به دو صورت انجام شود؛ اولین روش با استفاده از دستگاه بیلی روبین سنج است که با استفاده از نور خاص، غلظت بیلی روبین در خون نوزاد را محاسبه می کند. دومین روش، آزمایش خون می باشد که در آن، با گرفتن نمونه ی خون از پاشنه ی نوزاد، غلظت بیلی روبین در سرم خون اندازه گیری می شود.

به طور کلی، بیلی روبین سنج برای محاسبه ی درجه این عارضه استفاده می شود. تنها زمانی که زردی در ۲۴ ساعت اول پس از تولد بروز کند یا خواندن آزمایش زردی نوزاد با دستگاه، بسیار زیاد باشد، به تست خون نوزاد نیاز داریم.

درمان زردی نوزاد

درمان این عارضه تنها زمانی لازم است که زردی به میزان بسیار بالا برود. درجه ی زردی از طریق آزمایش زردی نوزاد با دستگاه یا تست خون تشخیص داده می شود. در اکثر موارد، نوزادان مبتلا به زردی نیازی به درمان ندارند و می توانند با شیر مادر تغذیه شوند و در صورت نیاز، باید نوزاد را برای شیر خوردن بیدار کرد.

اگر این عارضه بدتر شود یا بعد از دو هفته بهبود نیابد، باید درمان های لازم را شروع کرد؛ در این صورت نیاز است که تست های بیشتری انجام شود تا اگر دلیل زردی یک بیماری زمینه ای باشد، مشخص شود. ممکن است لازم باشد که نوزاد شما تحت نوردرمانی یا تعویض خون قرار بگیرد. این درمان ها ضروری هستند و اگر در روند درمان اهمال شود، ممکن است به آسیب مغزی دائمی نوزاد منجر شود.

پیشگیری از زردی نوزاد

پیشگیری از این عارضه ممکن است چالش برانگیز باشد ولی با کنترل تغذیه نوزاد با شیر مادر، می توان شدت آن را کاهش داد. این روش توصیه نمی شود مگر اینکه زردی به حدی شدید باشد که نیاز به درمان دارد، زیرا مزایای شیر مادر بیشتر از مضرات آن برای زردی خفیف است.

زردی یک اتفاق شایع در نوزادان تازه متولد شده است و اغلب نیازی به درمان ندارد، اما اگر زردی بیش از حد طبیعی باشد، باید به درمان هایی مانند نوردرمانی یا تعویض خون فکر کرد. علائم مهم این عارضه شامل زرد شدن پوست، سفیده ای چشم، زردی ادرار و کم رنگ شدن مدفوع می شود. زردی ممکن است از خوردن شیر مادر یا بیماری های زمینه ای آمده باشد، اما در اکثر موارد نگرانی زیادی ندارد و معمولا تا دو هفته اول از تولد به طور طبیعی رفع می شود.

سخن پایانی

در پایان باید تاکید کنیم که مراقبت از سلامتی نوزادان امری بسیار حساس است. اگر شما به هر نوع از زردی در نوزاد خود شک دارید یا علائمی نادرست مشاهده می کنید، بهتر است به پزشک یا ماما مراجعه کنید تا مشکل را بررسی و در صورت لزوم درمان مناسب اعمال شود. نگرانی از سلامتی نوزادان همواره اهمیت زیادی داشته و به مراقبت دقیق و به موقع نیاز دارد.

سوالات متداول

زردی نوزاد چه علتی دارد؟

زردی نوزاد معمولا به دلیل افزایش بیلی روبین در خون ایجاد می شود.

آیا زردی نوزاد به طور طبیعی رخ می دهد؟

بله، زردی نوزاد در بسیاری از موارد طبیعی است و نیاز به درمان ندارد.

چگونه می توان زردی نوزاد را تشخیص داد؟

زردی نوزاد معمولا با بررسی پوست، سفیدی چشم و تست های خونی مانند آزمایش بیلی روبین تشخیص داده می شود.

آیا می توان با شیر مادر از زردی نوزاد جلوگیری کرد؟

به طور معمول، شیر مادر به عنوان تغذیه ی اولیه ی نوزاد مورد توصیه است، اما در برخی موارد کاهش تغذیه ی نوزاد ممکن است مقدار زردی را کمتر کند.