بیماری توهم توطئه یا پارانویا، به طور کلی حالتی است که شخص در آن با اهمیت فوق العاده و خارج از اندازه‌ای که به سلامت جانی و مالی خود می‌دهد، خود را شکنجه می‌دهند. این گونه از افراد مدام در این فکر هستند که عواملی انسانی، طبیعی یا ماورا طبیعی خودشان، دارایی و افراد خانواده شان را تهدید می‌کنند و همه، در فکر توطئه چینی بر ضد آنها هستند. در ادامه قصد داریم در رابطه با این اختلال بیشتر صحبت خواهیم کرد.
دیدگاه روانشناس آلمانی امیل کریپلین، در رابطه با توهم توطئه
امیل کریپلین (Emil Kraepelin ۱۹۲۹-۱۸۵۶) روانشناس آلمانی، در تلاش اولیه خود برای دسته بندی بیماریهای روانی، از اصطلاح پارانویای مطلق برای شرح حالت روانی‌ای استفاده کرد که توهم، جزء اصلی آن باشد. اما این توهم هیچ صدمه و زوال آشکاری به سلامت عقل شخص وارد نکند و نشانه بیماریهای دیگری چون جنون زودرس (یا dementia praecox)، که اصطلاح قدیمی بیماری شیزوفرنی است، در آن نباشد. پارانویا، در معنای اصیل یونانی خود، به معنای دیوانگی است (پارا para = خارج و نوس nous = عقل). کریپلین با استفاده از این ریشه لغوی، نامی برای تشخیص افکار توهمی به وجود آورد. بنا به تعریف او، هرگونه افکار توهمی، بدون احساسات خودآزارانه، در این دسته قرار می‌گیرد. برای مثال کسی که دچار این توهم شده، یک شخصیت مهم سیاسی یا ادبی است که می‌تواند در دسته مبتلایان به پارانویای مطلق به شمار آید.
هرچند که اصطلاح پارانویای مطلق دیگر چندان استفاده ندارد و اصطلاح اختلال توهم یا Delusional disorder جایگزین آن شده‌است. اما امروزه از این لغت برای شرح حالتی به کار می‌رود که شخص مبتلا به آن، از توهمات خود بسیار آزار می‌بیند چرا که:
- این شخص تصور می‌کند که صدمه یا حادثه آزار دهنده در حال رخ دادن است یا قرار است رخ دهد.
- شخص تصور می‌کند که شخصی قصد آزار و صدمه رساندن به او را دارد.
علائم و نشانه‌های توهم توطئه
- به راحتی دلخور شدن
- به دشواری به دیگران اعتماد کردن
- با هر گونه انتقادی مقابله کردن
- به خود ربط دادن اظهارات دیگران
- همیشه در حالت تدافعی بودن
- خصمانه و تهاجمی برخورد کردن و بیهوده بحث کردن
- قادر به کوتاه آمدن نبودن و رئیس وار رفتار کردن
- عدم توانایی در بخشیدن و فراموش کردن
- تصور اینکه مردم پشت سرشان حرف می‌زنند
- شکاکیت بیش از حد داشتن؛ به عنوان مثال، فکر می‌کنند که افراد دیگر دروغ می‌گویند یا طرح‌هایی برای تقلب کردن علیه آنها دارند.
- حس عدم اعتماد
- مشکل برقرار کردن روابط عادی یا صمیمی
- احساس آزار و شکنجه توسط دیگران
- باور نظریه‌های توطئه و بی اساس
- کژانگاری، مانند گمان به این که همکار شما می‌خواهد شما را مسموم یا صدای شما را ضبط کند.
- دشواری‌های گفتاری
انواع توهم توطئه
- پارانویا گونه‌های مختلفی دارد که بعضی از گونه‌های آن را می‌توان برشمرد.
- توهم خیانت
- توهم خیانت جنسی
- توهم خودبزرگ بینی
- توهم شکنجه
- توهم جسمی
- توهم اورتومانیا
در روان گسیختگی پارانویا به نظر می‌رسد که شخص بیشتر گرفتار حالت‌های بد رفتاری یا اندیشه‌های بد مانند دشواری در اندیشیدن، تمرکز، یا توجه قرار می‌گیرد.
برخی از پارانویاهای شایع
3 نوع پارانویا وجود دارد؛ اختلال هویتی، اختلال در افکار و تخیلات و شیزوفرنی.
در اینجا علائم این 3 نوع بیماری برای شما ذکر شده و می‌توانید با اتکا به این نشانه‌ها تشخیص دهید:
اختلال هویتی
اختلال هویتی زمانی بروز می‌کند که شخص بدون وجود هیچ گونه دلیلی نسبت به زندگی اجتماعی، شغلی و خانوادگی خود سوء ظن پیدا می‌کند. علائم این اختلال به این صورت خواهد بود:
- بدگمانی چنین افرادی، همیشه آنها را در حالت تدافعی نگه می‌دارد و جهان برای آنها به منزله محیط خطرناکی است. آنها فقط شک و تردیدهای خاص خودشان را قبول دارند و به هیچ وجه با دلیل و منطق نمی‌توان آنها را راضی نمود و همیشه با عقل و منطق در ستیز هستند. این تئوری به نام “توطئه چینی” کلاسیک شناخته می‌شود.
- زمانی که شخص به یک موفعیت تازه مثل شغل جدید رابطه ای جدید و .. وارد می شود در یک لاک دفاعی به سر می برد. این حالت تا زمانی وجود دارد که شخص بتواند خود را با شرایط موجود وفق دهد و پایه های ترس خود را از بین برد. افرادی که دچار پارانویا هستند به سختی می توانند از ترس های خود دست بکشند.
- حساسیت بیش از اندازه افرادی که به پارانویا مبتلا هستند. معمولا بیش از اندازه به هشدارها و اخطارها توجه می کنند. آنها انتقاد را به سختی قبول می کنند، همیشه در حالت تدافعی به سر می برند، و افراد ستیزه جویی هستند.
- آرام و کناره گیر هستند افراد پارانویایی تا آنجایی که امکان داشته باشد خود را از سایر افراد جامعه جدا می کنند. زمانی که در یک جمع قرار می گیرند سعی می کنند در گوشه ای آرام بنشینند تا مبادا کسی متوجه حضور آنها شود. چهره های آنها معمولا سرد و بی‌روح است و هیچ نوع احساسی از خود نشان نمی‌دهند.
اختلال در افکار و تخیلات
توهم توطئه در این افراد باعث می‌شود تا به ندرت افکار درست را قبول کنند. تصورات خود را با هیچ فردی در میان نمی‌گذارند. به آسانی تغییر نمی‌کنند و قابل اصلاح نیستند. این نوع پارانویا از نوع قبلی حادتر است و شخص را ناتوان‌تر و ضعیف‌تر می‌کند. در این شرایط 5 نوع از اوهام پوچ وجود دارد که آنها را رها نمی‌کند:
- زجر و عذاب افرادی که دارای اختلالات هویتی هستند تصور می‌کنند که هم قطارانشان آنها را به تمسخر می‌گیرند. اما کسانی که دچار اختلات افکار و تخیلات هستند تصور می‌کنند که تمام دنیا برای آزار و اذیت آنها بسیج شده‌اند و قصد شکنجه دادنشان را دارند.
- حسادت، باید اعتراف کرد این نوع از اوهام بیشتر در خانم‌ها بروز می‌کند تا آقایون، البته نمونه‌هایی نیز وجود دارد که در آن مردها دچار حسد می‌شوند و همگان را مورد اتهام قرار می‌دهند.
- اوهام شهوانی این دسته از افراد تصور می‌کنند که عاشق کسی شده‌اند که فرا انسانی است و دارای خصوصیاتی است که هیچ یک از انسان‌های دیگر دارای آن ویژگی‌های خاص نخواهند بود.
- خودبزرگ بینی خوب، شاید همه ما چنین احساسی را حداقل یک یا دو بار در طول زندگی خود تجربه کرده باشیم (پس شاید نام اختلال در وهم و خیال را نتوان بر روی آن گذاشت.) افرادی هستند که با جدیت تمام تصور می‌کنند که دارای قدرت‌های باورنکردنی هستند و بر روی افراد دیگر سلطه دارند (می‌توانند بیماران را شفا دهند، صلح ایجاد کنند، بر کشوری حکم فرمایی کنند و غیره..)
- اوهام جسمانی، نام دیگر این مشکل روانی مالیخولیا است. این دسته از افراد تصور می‌کنند که در بدن و یا سلامت جسمانی آنها همواره مشکلاتی وجود دارد. آنها حتی اگر از سلامت کامل نیز برخوردار باشند، باز هم این تصور غلط دست از سر آنها بر نمی‌دارد.
- اسکیزوفرنی این افراد همواره دچار توهم بوده و دارای افکار عجیب و غریبی است. در افکار خود همیشه یک موضوع شخصی را دنبال می‌کنند. آنها اصواتی را می‌شنوند که به گوش دیگران نمی‌رسد و اعتقاد دارند که کسی افکارشان را کنترل می‌کند و یا از طریق رسانه‌های گروهی به گوش همه می‌رسد. پس از گذشت زمان اندکی آنها زندانی ذهنشان می‌شوند که می‌تواند منجر به بروز سایر بیماریهای روانی در شخص شود.
درمان توهم توطئه یا پارانویا
درمان این اختلال روانی به صورت معالجه از طریق مصرف دارو (مصرف آنتی سایکوتیک) خواهد بود. اگر شخصی را می‌شناسید که دچار این بیماری است بهتر است تا زمانیکه مطمئن نشده‌اید که آنها قرص خود را بلعیده‌اند ترکشان نکنید. زیرا در بسیاری از موارد قرص را در گوشه دهان خود پنهان می‌کنند و زمانی که آنها را ترک کردید، دارو را به بیرون از دهان خود پرتاب می‌کنند.
نتیجه گیری
اختلال توهم توطئه ممکن است در هر زمانی برای هر کسی روی دهد. نکته مهم این است که بتوانید مشکل را پیش از اینکه غیر قابل بررسی گردد، تشخیص دهید. هیچ موقع برای کمک خواستن دیر نیست؛ به ویژه از خانواده و دوستان. آنها در سخت‌ترین شرایط در کنار شما باقی می‌مانده و از شما حمایت می‌کنند.
دیدگاهتان را بنویسید