اضافه وزن در کودکان مسئله ای است که ممکن است تعداد کمی از والدین به آن توجه کنند. علت این کم توجهی بامزه بودن کودکان تپل است. اما می دانید این اضافه وزن چه مشکلاتی را برای کودک شما بوجود می آورد ؟
چاقی کودکان مانند بزرگسالان زمانی رخ می دهد که مصرف کالری بیشتر از نیاز بدن آن ها است، این پدیده به عنوان “عدم تعادل انرژی” شناخته می شود. این مسئله ممکن است ناشی از عوامل گوناگونی مانند ژنتیک، هورمون ها، ساختار متابولیک و مسائل پزشکی باشد. هنگامی که یک کودک چاق می شود، این امر اغلب نتیجه تعامل پیچیده این عوامل با عوامل دیگر از جمله نحوه تغذیه، سبک زندگی و شرایط محیطی است.
چاقی در کودکان می تواند به خطر سلامتی آنان در نوجوانان و بزرگسالی در آینده بیانجامد. این وضعیت ممکن است منجر به بروز بیماری هایی نظیر دیابت، افزایش فشار خون و کلسترول، کاهش عزت نفس و افسردگی گردد. برای درمان چاقی کودکان، یکی از راهکارهای مؤثر بهبود عادات غذایی و ارتقاء فعالیت ورزشی در تمام اعضای خانواده می باشد. این اقدامات نه تنها به درمان چاقی کودکان کمک می کنند بلکه به محافظت از سلامت کودکان در حال حاضر و در آینده کمک می نماید.
ژنتیک و ویژگی های خانوادگی می توانند نقشی در افزایش خطر چاقی داشته باشند. اگر کودکان از والدین خود ژن هایی را به ارث ببرند که تمایل به انباشت چربی دارند یا سرعت متابولیسم آن ها کم تر است، احتمال چاقی در آن ها افزایش می یابد. چندین سندرم ژنتیکی نادر ممکن است علت چاقی در کودکان شوند یا با ایجاد گرسنگی مداوم که منجر به پرخوری می شود، تأثیرگذار باشند. این شامل:
– سندرم پرادر ویلی
– کمبود پرواپیوملانوکورتین
– کمبود گیرنده لپتین
– سندرم باردت بیدل (BBS)
عوامل روانشناسی نیز نقش مهمی در ایجاد چاقی در کودکان دارند. استرس، اضطراب، و افسردگی همگی خطر چاقی را افزایش می دهند. برخی از کودکان نیز، مانند بعضی از بزرگسالان، ممکن است به دلیل یادگیری رفتاری برای تسکین یا جلوگیری از احساسات دشوار، به پرخوری مشغول شوند. همچنین، غم، استرس، و بی‌حوصلگی نیز می توانند عواملی باشند که چاقی را در کودکان تسهیل می دهند.
پدر و مادر عزیز، اگر نگران سلامت اندام فرزندانتان هستید، باید بدانید که اضافه وزن برای کودکان سم است. اضافه وزن می تواند منجر به مشکلات استخوانی زیر شود:
- مشکلات استخوان های ران و پا
- افزایش پیچ خوردگی در مچ پا
- پوکی استخوان
- مقاومت انسولینی که توان ماهیچه های بدن را تا ۳۰٪ کاهش می دهد
- پرانتزی شدن ساق پاها
- افزایش خطر شکستگی
- نرمی استخوان
چاقی کودک و انواع بیماری ها
چاقی کودکان می تواند باعث بروز بیماری های مختلفی در آینده شود. برخی از عوارض چاقی کودکان عبارتند از:
- دیابت نوع 2: کودکان چاق می توانند به قند خون بالا مبتلا شوند و احتمال ابتلا به دیابت نوع 2 را افزایش دهند.
- کلسترول و فشار خون بالا: کودکان چاق با چربی خون و فشار خون بالا روبرو هستند و خطر ابتلا به بیماری های قلبی و عروقی را نسبت به سایر کودکان بالا می برند.
- درد مفاصل: کودکان چاق ممکن است به دلیل وزن اضافه بر روی مفاصل، درد و التهاب مفاصل داشته باشند و مشکلات اسکلتی و عضلانی را تجربه کنند.
- مشکلات تنفسی: کودکان چاق ممکن است به دلیل فشار بر روی ریه ها و قفسه سینه، مشکلات تنفسی مانند آسم و خواب آلودگی داشته باشند.
- بیماری کبد چرب غیر الکلی: کودکان چاق به دلیل انباشت چربی در کبد، می توانند به بیماری کبد چرب غیر الکلی مبتلا شوند که همین منجر به التهاب و سخت شدن کبد می شود. بیماری کبد چرب غیر الکلی (NAFLD) یک اختلال است که عمدتاً بدون ایجاد علائم خاص، باعث تجمع رسوبات چربی در بافت کبد می شود. این بیماری می تواند به طور تدریجی به آسیب و التهاب کبد منجر شود.
- عوارض اجتماعی و عاطفی: کودکان چاق ممکن است به دلیل تمسخر و تبعیض دیگران، مشکلات اجتماعی و عاطفی مانند کاهش عزت نفس، افسردگی، اضطراب و اختلالات خوردن پیدا کنند.
برای آنکه این مشکلات و بیماری ها برای کودک دلبند شما رخ ندهد راه های دیگری نیز برای پیشگیری و درمان چاقی کودکان وجود دارد که باید به آن ها توجه کنید. برخی از این راه ها عبارتند از:
ارائه صبحانه سالم به کودکان: صبحانه یکی از مهم ترین وعده های غذایی روز است که می تواند به کنترل اشتها، افزایش متابولیسم و کاهش خوردن غذاهای ناسالم در طول روز کمک کند. صبحانه های سالم شامل مواد غذایی مانند میوه، ماست، گندم، تخم مرغ و پنیر کم چرب هستند.
ایجاد برنامه غذایی منظم برای کودکان: کودکان باید در زمان های مشخصی از روز غذا بخورند و از خوردن غذا بین وعده ها خودداری کنند. این کار می تواند به جلوگیری از گرسنگی، اشباع زودرس و کنترل مصرف کالری کمک کند. برنامه غذایی منظم باید شامل سه وعده اصلی و دو تا سه وعده میان وعده سالم باشد.
تشویق کودکان به شرکت در فعالیت های خانوادگی: کودکان معمولاً الگوی رفتاری خود را از والدین خود می گیرند، بنابراین والدین باید نقش مثبتی را در ایجاد عادات سالم در کودکان بازی کنند. والدین می توانند با شرکت در فعالیت های خانوادگی مانند پیاده روی، دوچرخه سواری، شنا، رقص و بازی های ورزشی، کودکان را به فعالیت بدنی تشویق کنند. این کار می تواند به افزایش سوخت و ساز، کاهش چربی بدن و تقویت روابط خانوادگی کمک کند.
کاهش مصرف نوشیدنی های شیرین و گازدار: نوشیدنی های شیرین و گازدار مانند کولا، فانتا، اسپرایت و آبمیوه های صنعتی، حاوی مقادیر زیادی قند و کالری هستند که می توانند باعث افزایش وزن و خطر ابتلا به دیابت نوع 2 شوند. به جای این نوشیدنی ها، می توان از آب، شیر کم چرب، آبلیمو و آبمیوه های طبیعی استفاده کرد.
ارائه تشویق و حمایت به کودکان: کودکان چاق ممکن است به دلیل تمسخر و تبعیض دیگران، مشکلات اجتماعی و عاطفی داشته باشند. والدین باید به کودکان خود تشویق و حمایت بدهند و از مجازات و تنبیه خودداری کنند. والدین باید به کودکان خود بگویند که آن ها را به خاطر ظاهرشان دوست ندارند، بلکه به خاطر شخصیت و ویژگی‌هایشان دوست دارند. والدین باید به کودکان خود اعتماد به نفس بدهند و آن ها را در رسیدن به اهدافشان یاری کنند.
چگونه می توانم بفهمم کودک من چاق است؟
برای اینکه بفهمید کودک شما چاق است یا نه، می توانید از شاخص توده بدنی (BMI) استفاده کنید. BMI یک روش ساده و معمول برای اندازه گیری چاقی یا لاغری است که بر اساس قد و وزن فرد محاسبه می‌شود. می توانید از یک ماشین حساب آنلاین برای محاسبه BMI کودک خود استفاده کنید. برای این کار، کافی است قد و وزن کودک را به سانتی متر و کیلوگرم وارد کنید و سپس روی دکمه محاسبه کلیک کنید.
اگر BMI کودک شما در محدوده طبیعی باشد، نشان می دهد که وزن او مناسب قدش است. اگر BMI کودک شما کمتر یا بیشتر از حد باشد، نشان می دهد که او لاغر یا چاق است. در این صورت، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید تا علت و راه حل مناسب را برای او پیدا کنید.
استرس و کمبود خواب
استرس، اضطراب و فشارهای روانی ممکن است باعث افزایش مصرف غذا و در نتیجه افزایش وزن شوند. عوامل روانشناختی و سبک زندگی هرکدام نقش مهمی در چاقی دوران کودکی ایفا می کنند. احتمال چاقی بیشتر در کودکانی است که والدین یا دیگر اعضای خانواده آن‌ها چاق یا اضافه وزن داشته باشند. با این حال، علت اصلی چاقی کودکان به ترکیبی از مصرف زیاد غذا و کمبود فعالیت بدنی برمی‌گردد.
کمبود خواب می تواند به اختلال در هورمون ها و افزایش اشتها منجر شود. افزایش گرلین (هورمون اشتها) و کاهش لپتین (هورمون سیری) ممکن است باعث افزایش اشتها و در نتیجه مصرف کالری بیشتر شود.
تبلیغات فراوان شرکت های مواد غذایی بر روی محصولات ناسالم و با ارزش غذایی پایین ممکن است تأثیر منفی روی خانواده ها و فرزندان بگذارد و آن ها را به افزایش مصرف آن ها تشویق کنند. در برخی موارد، محدودیت اقتصادی خانواده ممکن است باعث تمایل به مصرف مواد غذایی ارزان و ناسالم شود.
مصرف برخی از داروها مانند پردنیزون، لیتیوم، آمی‌تریپتیلین، پاروکستین (پاکسیل)، گاباپنتین (نورونتین، گرالیس، هوریزانت) و پروپرانولول (ایندرال، همنجول) ممکن است ابتلا به چاقی را در کودکان بیمار افزایش دهد. ترکیبی از این عوامل ممکن است باعث چاقی کودکان شود و نگهداری از سبک زندگی سالم می تواند در پیشگیری از آن مؤثر باشد.
مشکلات پوستی
چاقی کودکان می تواند باعث بروز مشکلات پوستی متعددی شود. اضافه وزن در کودکان و تجمع چربی ها باعث کشیدگی زیاد پوست این افراد می شود. این کشیدگی اضافی باعث تشکیل ترک ها در پوست کودکان و نوجوانان می شود که نشان دهنده فشار زیادی است که به دلیل انبساط چربی ها زیر پوست ایجاد می شود. مقدار ترک های پوستی نیز به میزان افزایش وزن کودکان مرتبط است، به عبارت دیگر هرچه وزن بیشتر باشد، تعداد ترک ها نیز افزایش خواهد یافت. برخی از این تأثیرات شامل موارد زیر می‌شوند:
- ترشح چربی افزایش یافته: افزایش وزن ممکن است ترشح چربی پوست را افزایش دهد، که می تواند منجر به ایجاد جوش ها و آکنه ها شود.
- ترشح هورمون های بیشتر: چاقی می تواند باعث ترشح بیشتر هورمون هایی مانند آندروژن شود که تأثیرات مختلفی بر روی پوست دارد، از جمله افزایش میزان چربی و ظاهر موی زائد.
- التهاب پوست: افراد چاق ممکن است به علت التهابات مزمن و اختلالات هورمونی، با مشکلات پوستی مانند آفتاب سوختگی، پوست خشک، و اگزما مواجه شوند.
- اصطکاک پوستی بیشتر: افزایش وزن ممکن است باعث اصطکاک پوستی بیشتر در مناطقی نظیر زیر بغل ها یا بین ران ها شود که می‌تواند منجر به آسیب و تحریک پوست گردد.
کاهش انعطاف پذیری پوست: چاقی می تواند باعث کاهش انعطاف پذیری پوست شود و در نتیجه، ایجاد خطوط و چین و چروک های بیشتر را تسهیل کند. برای جلوگیری یا کاهش این مشکلات، حفظ وزن سالم و رعایت مراقبت های پوستی مناسب اهمیت دارد.
A family of four is working out together at the gym and are lifting weights.
عوامل پزشکی موثر در چاقی کودکان
بیماری های زمینه ای می توانند عواملی باشند که چاقی در کودکان و بزرگسالان را منجر شوند، به ویژه در شرایطی که بر سیستم غدد درون ریز اثر می گذارند. یکی از این شرایط می‌تواند کم کاری تیروئید باشد که منجر به ترشح بسیار کمتر هورمون تیروئید و کاهش متابولیسم می شود، در نتیجه وزن افزایش می یابد. سندرم کوشینگ (یا بیماری کوشینگ) نیز یک شرایط خاص است که با سطوح بالای کورتیزول همراه است. این سندرم می تواند به افزایش وزن در قسمت های بالایی بدن، صورت و بین شانه ها منجر شود و باعث چاقی گردد.
بلوغ زودرس در کودکان مبتلا به اضافه وزن
چاقی کودکان یکی از عواملی است که می تواند سبب بلوغ زودرس در دختران و بلوغ تأخیری در پسران شود. برخی از دلایل این ارتباط عبارتند از:
چاقی باعث افزایش تولید هورمون های جنسی در چربی بدن می شود که می تواند فرایند بلوغ را تسریع کند. همچنین چاقی در کودکان باعث اختلال در تعادل هورمون های هیپوفیز و هیپوتالاموس می شود که مسئول کنترل بلوغ هستند. چاقی می تواند باعث افزایش فاکتور رشد شبه انسولین یا IGF-1 در بدن شود که نقش مهمی در رشد استخوان ها و بلوغ دارد.
برای پیشگیری از بلوغ زودرس، توصیه می شود که کودکان رژیم غذایی سالم و متعادل داشته باشند و از خوردن غذاهای پرچرب، پرقند و فست فود خودداری کنند. همچنین فعالیت بدنی منظم و کاهش زمان صرف شده در مقابل تلویزیون و رایانه به کنترل وزن و جلوگیری از چاقی کمک می کند. در صورت مشاهده هرگونه علامت بلوغ زودرس در کودکان، باید به پزشک مراجعه کرد و در صورت لزوم از درمان های مناسب استفاده کرد.
سخن پایانی
در پایان، لازم است توجه داشته باشیم که مدیریت چاقی در کودکان نه تنها به عنوان یک مسئله فیزیکی، بلکه به عنوان یک چالش چند جانبه با ابعاد روانی، اجتماعی، و بهداشتی بررسی و مدیریت شود. تربیت عادات غذایی سالم، ایجاد سبک زندگی فعال، و حمایت از سلامت روحی کودکان از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند. با اطلاعات و پشتیبانی مناسب، می توان به کودکان یاد داد تا در کنار والدین از سلامتی و رشد خود مراقبت کنند و از مشکلات چاقی جلوگیری نمایند.
دیدگاهتان را بنویسید