تخمین زده می‌شود که ۱۲ درصد از مردم جهان، به بیماری گواتر مبتلا هستند. البته آمار مشاهده‌ی علائم گواتر و ابتلا به آن در قاره اروپا کمی کمتر از این میزان است. گواتر یا بزرگ شدن غده‌ی تیروئید در یک ناحیه جغرافیایی خاص (گواتر اندمیک)، که با کمبود ید مواجه هستند، ایجاد می‌شود. در این شرایط، از هر ده نفر بیش از یک نفر علائم گواتر را دارند.
بیماری گواتر چیست؟
گواتر یک بیماری مربوط به غده تیروئید است. شیوع این بیماری در گذشته بسیار زیاد بوده ولی امروزه کاهش پیدا کرده است. گواتر به معنی افزایش غیرطبیعی سایز غده‌ی تیروئید است. تیروئید یک غده‌ی پروانه‌ای شکل است که در قاعده‌ی گردن بالای سیب آدم قرار دارد. بر اساس آمار سازمان جهانی بهداشت، برخی از انواع گواتر با دلایل خاص، بر اثر عوامل ارثی ایجاد می‌شوند. برخی شواهد نشان داده است، در صورتی که یکی از اعضای خانواده به گواتر مبتلا باشد، احتمال ابتلای سایر افراد خانواده به گواتر و داشتن علائم گواتر نیز بیشتر است.
به طور کلی گواتر به 2 گروه تقسیم می‌شود
گواتر آندمیک
کل جامعه تحت تاثیر ید غذایی ناکافی قرار می‌گیرند. یک دلیل رایج این است که خاکی که در آن غذاها پرورش می‌یابند، عاری از ید است. مناطق کوهستانی و مناطق دور از دریا مکان‌هایی هستند که به احتمال زیاد با کمبود ید مواجه هستند. با این وجود، گواترهای بومی در کشورهای در حال توسعه شیوع بیشتری دارند. این عارضه به دلیل مکمل‌های گسترده ید در کشورهای پیشرفته، امری نادر است.
گواتر غیررسمی
علائم گواتر غیررسمی به صورت منطقه‌ای رخ نمی‌دهد. عوامل گواتر غیررسمی شامل سابقه خانوادگی، رژیم غذایی، سن (بالای 40 سال) و جنسیت (زنان مستعدتر از مردان هستند).
راه‌های درمان میگرن‌های آزاردهنده را در روژه مگ بخوانید.
انواع گواتر
گواتر منتشر صاف
زمانی که کل تیروئید متورم است، رخ می‌دهد.
گواتر ندولار
زمانی که یک توده در تیروئید رشد کند، که این حالت بسیار رایج است. اگر در تیروئید به جای یک توده، چندین توده رشد کند، به آن گواتر مولتی ندولار می‌گویند.
گواتر رترواسترنال
این نوع گواتر در پشت استخوان استرنوم به وجود می‌آید. در صورت ایجاد فشار بر نای، مری و عروق گردن باید عمل جراحی انجام شود.
نوع و علائم گواتر چگونگی درمان آن را به ما نشان می‌دهد.
علل بروز علائم گواتر
کمبود ید، اصلی‌ترین دلیل مشاهده علائم گواتر است
ید، ماده‌ای است ضروری جهت تولید هورمون‌های تیروئیدی، در درجه ی اول در آب دریا و خاک مناطق ساحلی یافت می‌شود.
معمولا افرادی که در کشورهای توسعه یافته یا ارتفاعات زندگی می‌کنند، دچار کمبود ید هستند و افزایش عملکرد تیروئید برای برداشت هر چه بیشتر ید منجر به گواتر می‌شود. کمبود ید اولیه، ممکن است ناشی از بعضی رژیم‌های غذایی مهارکننده‌ی هورمون تیروئیدی مانند کلم، گل کلم و بروکلی باشد.
از آن‌جایی که ید، در گیاهان، کمتر یافت می‌شود، افرادی که رژیم غذایی گیاه‌خواری دارند باید از نمک‌های یددار استفاده کنند.
غذاهای دریایی، گیاهانی که در خاک غنی از ید رشد می‌کنند و شیر گاو، سرشار از ید هستند.
اگر چه کمبود ید در رژیم غذایی علت اصلی بروز علائم گواتر است، اما در برخی از کشورها با افزودن ید به نمک و سایر غذاها این مشکل برطرف شده است. افرادی که به مکمل‌های ید دسترسی ندارند هم ممکن است علائم گواتر را مشاهده کنند.
از سوی دیگر مصرف بیش از حد ید نیز منجر به گواتر خواهد شد.
بیماری گریوز
زمانی که غده‌ی تیروئید بیش از اندازه هورمون تولید کند (هایپرتیروئیدی یا پرکاری تیروئید)، سبب ایجاد گواتر می‌شود. در بیماری گریوز، سیستم ایمنی اشتباهاً بر علیه تیروئید، آنتی بادی می‌سازد و آن را مورد حمله قرار می‌دهد و منجر به تولید مقدار زیادی هورمون تیروکسین می‌گردد و این تحریک بیش از اندازه، باعث متورم شدن تیروئید می‌شود.
بیماری هاشیماتو
کم کاری تیروئید (هیپوتیروئید)، نیز می‌تواند منجر به تشکیل علائم گواتر شود. بیماری هاشیماتو، همانند گریوز، یک بیماری خودایمنی است، اما بر خلاف آن با تخریب سلول‌های تیروئید باعث کاهش تولید هورمون‌ها می‌شود.کاهش هورمون‌های تیروئیدی تولید TSH را القا می‌کند، که این هورمون باعث تحریک تیروئید در نتیجه افزایش سایز آن خواهد شد.
گواتر چند ندولی (مولتی ندولر)
در این حالت، چندین توده‌ی جامد یا پر شده از مایع به نام ندول در دو طرف تیروئید ایجاد و باعث افزایش سایز تیروئید می‌شود.
گواتر ناشی از یک ندول
در این مورد، یک ندول در یک طرف غده‌ی تیروئید رشد می‌کند و اغلب آن‌ها غیرسرطانی (خوش خیم) هستند و منجر به سرطان نمی‌شوند.
سرطان غده‌ی تیروئید
سرطان تیروئید نسبت به ندول‌های خوش خیم شیوع کمتری دارد. برای تشخیص سرطان باید از ندول بیوپسی گرفته شود.
بارداری و یائسگی و علائم گواتر
ترشح هورمون کوریونیک گونادوتروفین (HCG) در طول بارداری، سبب بزرگ شدن اندک غده‌ی تیروئید می‌شود.
به دلیل علائم ناشناخته در یائسگی نیز شانس ابتلا به گواتر زیاد است. هر گونه تغییر در هورمون‌های بدن، مانند بلوغ، می‌تواند به گواتر منجر شود.
علائم گواتر و التهاب
علائم گواتر ناشی از التهاب تیروئید، همراه با درد و تورم غده‌ی تیروئید است، که ممکن است باعث کاهش یا افزایش تولید هورمون تیروکسین شود.
علائم گواتر بیشتر در جنسیت مونث
مستعد بودن زنان نسبت به ابتلا به بیماری‌های تیروئیدی، باعث می‌شود که مشاهده علائم گواتر و شیوع این بیماری در آن‌ها نیز بیشتر باشد.
سن
گواتر بعد از سن ۴۰ سالگی شایع‌تر است.
سابقه‌ی پزشکی و داشتن علائم گواتر
شانس ابتلا به گواتر در افرادی که خودشان یا خانواده‌شان به بیماری‌های خودایمنی مبتلا شده‌اند، بیشتر است.
برخی داروها مسبب علائم گواتر هستند
برخی از داروها از جمله داروهای آمیودارون قلبی (کوردارون، پاسرون و ..) و لیتیوم (لیتومید و…) شانس تشدید علائم گواتر را افزایش می‌دهند.
اشعه‌ی رادیو اکتیو
قرار گرفتن در معرض اشعه‌ی رادیواکتیو و تابش اشعه به ناحیه‌ی گردن و قفسه‌ی سینه جهت درمان یا قرار گرفتن در معرض تابش در یک تاسیسات هسته‌ای خطر ابتلا به گواتر را افزایش می‌دهد.
سیگار کشیدن علائم گواتر را تشدید می‌کند
تیوسیانات موجود در تنباکو، باعث تداخل در جذب ید و ابتلا به بیماری گواتر می‌شود.
نشانه‌ها و علائم گواتر
علائم گواتر که نشانه‌های اصلی آن هستند، عبارتند از:
- تورم در جلوی گردن، درست زیر سیب آدم
- احساس گرفتگی در ناحیه گلو
- گرفتگی صدا (صدای خش دار)
- تورم ورید گردن
- سرگیجه هنگامی که دست‌ها بالای سر قرار می‌گیرند
علائم گواتری که کمتر شایع هستند، عبارتند از:
- مشکل تنفس و تنگی نفس
- سرفه کردن
- خس خس سینه، به دلیل فشار دادن لوله تنفس
- مشکل در بلع، به دلیل فشار دادن مری یا لوله غذا
علائم گواتر ناشی از پرکاری تیروئید
برخی از افرادی که به گواتر مبتلا هستند، ممکن است دچار کم کاری یا پرکاری تیروئید نیز باشند. علائم گواتر ناشی از پرکاری تیروئید می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
- افزایش ضربان نبض
- ضربان قلب سریع
- اسهال، حالت تهوع، استفراغ
- تعریق بدون ورزش یا افزایش دمای بدن
- لرزیدن
- آشفتگی
علائم گواتر ناشی از کم کاری تیروئید
برخی از افراد مبتلا به گواتر، ممکن است دچار کم کاری تیروئید نیز باشند. علائم گواتر ناشی از کم کاری تیروئید، می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
- خستگی (احساس خستگی)
- یبوست
- خشکی پوست
- افزایش وزن
- بی‌نظمی در قاعدگی
تشخیص علائم گواتر چگونه ممکن است؟
از چندین آزمایش می‌توان برای تشخیص و ارزیابی گواتر استفاده کرد، از جمله این آزمایشات می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
معاینه فیزیکی
پزشک با احساس ناحیه گردن به دلیل وجود گره‌ها و علائم حساسیت، ممکن است تشخیص دهد که آیا غده تیروئید رشد کرده است یا خیر؟!
آزمایش هورمون
این آزمایش خون، میزان هورمون تیروئید را اندازه‌گیری می‌کند، که نشان می‌دهد تیروئید به درستی کار می‌کند یا خیر؟!
آزمایش آنتی بادی
این آزمایش خون، به دنبال آنتی بادی‌های خاصی است که در برخی از اشکال گواتر تولید می‌شوند. آنتی بادی، پروتئینی است که توسط گلبول‌های سفید ساخته می‌شود. آنتی بادی‌ها به دفاع در برابر مهاجمان (به عنوان مثال ویروس‌ها) کمک می‌کنند، که باعث بیماری یا عفونت در بدن می‌شوند.
سونوگرافی تیروئید
سونوگرافی، روشی است که امواج صوتی با فرکانس بالا را از طریق بافت‌های بدن ارسال می‌کند. پژواک‌های ضبط شده، به فیلم یا عکس تبدیل می‌شوند. سونوگرافی تیروئید اندازه غده را نشان می‌دهد و گره‌ها را پیدا می‌کند.
اسکن تیروئید
این آزمایش تصویربرداری، اطلاعاتی را در مورد اندازه و عملکرد غده ارائه می‌دهد. در این آزمایش، مقدار کمی ماده رادیواکتیو به داخل ورید تزریق می‌شود، تا تصویری از تیروئید بر روی صفحه رایانه تولید شود. این تست اغلب توصیه نمی‌شود، زیرا فقط در شرایط خاص مفید است.
سی تی اسکن یا تصویربرداری تشدید مغناطیسی تیروئید (MRI)
اگر گواتر بسیار بزرگ باشد یا به داخل قفسه سینه گسترش یابد، از سی تی اسکن یا MRI برای اندازه‌گیری و گسترش آن استفاده می‌شود.
شایع‌ترین سندرم‌های پزشکی کدام‌اند؟
روش‌های درمان گواتر
درمان گواتر به بزرگی تیروئید، علائم گواتر و علت آن بستگی دارد. روش‌های درمان گواتر عبارتند از:
بدون نیاز به درمان
اگر گواتر کوچک است و فرد را آزار نمی‌دهد، ممکن است پزشک تصمیم بگیرد که نیازی به درمان نیست. با این وجود، گواتر از نزدیک برای مشاهده هرگونه تغییر تحت نظر خواهد بود. داروهای لووتیروکسین Levothroid)، Synthroid ) یک درمان جایگزینی هورمون تیروئید هستند.
اگر علت گواتر، تیروئید کم کار باشد (کم کاری تیروئید)، این داروها تجویز می‌شوند. اگر علت گواتر تیروئید بیش از حد فعال (پرکاری تیروئید) باشد، سایر داروها توسط پزشک تجویز خواهند شد. این داروها شامل متی مازول (Tapazole) و پروپیل تیوراسیل است. اگر علائم گواتر در اثر التهاب ایجاد شوند، ممکن است پزشک برای فرد آسپرین یا داروی کورتون تجویز کند.
درمان ید رادیواکتیو
این روش درمانی که در موارد بیش فعالی غده تیروئید استفاده می‌شود، شامل مصرف ید رادیواکتیو به صورت خوراکی است. ید به غده تیروئید می‌رود و سلول‌های تیروئید را از بین می‌برد، که غده را کوچک می‌کند. پس از درمان ید رادیواکتیو، بیمار معمولا مجبور است تا پایان عمر درمان جایگزینی هورمون تیروئید را انجام دهد.
نمونه برداری بیوپسی
این روش شامل برداشتن نمونه‌ای از بافت یا سلول‌هایی است که در آزمایشگاه مورد مطالعه قرار می‌گیرند. در صورت وجود گره‌های بزرگ در غده تیروئید، ممکن است نمونه برداری لازم باشد. هم‌چنین برای رد ابتلای بیمار به سرطان، نمونه برداری انجام می‌شود.
عمل جراحی
جراحی برای برداشتن تمام یا بخشی از غده تیروئید انجام می‌شود. در صورت بزرگ بودن گواتر و ایجاد مشکل در تنفس و بلع، ممکن است به جراحی نیاز باشد. گاهی اوقات از عمل جراحی برای برداشتن گره‌ها نیز استفاده می‌شود. در صورت وجود سرطان باید جراحی صورت گیرد. بسته به میزان غده تیروئید برداشته شده، بیمار ممکن است نیاز به درمان جایگزینی هورمون تیروئید تا پایان عمر خود داشته باشد.
نتیجه گیری
در موارد خاصی ممکن است، بزرگ شدن غده‌ی تیروئید باعث وارد شدن فشار به بافت‌های اطراف آن شود، برای مثال ممکن است بلعیدن غذا برای بیمار دشوار شود. در صورت بروز این حالت، احتمالا باید بیمار جراحی شود. اما معمولا گواتر پیامدهای جدی را به دنبال ندارد و ایمن‌ترین راه این است که بعد از معاینه توسط پزشک، تا جای ممکن از انجام جراحی پرهیز کنید.
دیدگاهتان را بنویسید