کاندوم و وازکتومی از روش‌های کنونی رایج، جهت جلوگیری از بارداری در مردان محسوب می‌شود. کاندوم میزان شکست بالایی دارد و به دلیل عدم مقبولیت در میان بعضی از زوجین، روش مطمئنی جهت توصیه به بیماران نیست. روش‌های جدید دیگر جهت جلوگیری، هورمون‌ها هستند؛ که مکانیسم نهایی همه آنها متوقف کردن تولید اسپرم است. میزان موفقیت استفاده از تستوسترون در مردان با مصرف دارویی هورمونی جلوگیری در زنان (مانند OCP، DMPA) برابری می‌کنند. تحقیقات در زمینه یافتن روش‌های جدیدی در زمینه جلوگیری از بارداری در مردان ادامه دارد. در ادامه قصد داریم بیشتر در رابطه با این روش‌ها توضیح دهیم.
روش‌های جلوگیری از بارداری در مردان
حدود 10 درصد از زوج‌ها در سنین باروری از روش‌های مردانه، جهت جلوگیری از بارداری استفاده می‌کنند. از جمله این روش‌ها عبارتند از: کاندوم و وازکتومی و روش‌های هورمونی جلوگیری از بارداری است.
کاندوم‌ها
کاندوم‌ها یکی از روش‌های جلوگیری از بارداری در مردان محسوب می‌شود و حدود 90 درصد از مردان حداقل یک بار در طول عمر خود از کاندوم استفاده کرده‌اند. باید در نظر داشته باشید که کاندوم روش مطمئنی به حساب نمی‌آید و میزان تاثیر آن بستگی به روش صحیح استفاده و همچنین تداوم استفاده از آن خواهد داشت. نکته منفی دیگر در مورد کاندوم‌ها، احتمال حساسیت به لاتکس است، که این مشکل با جایگزینی پلی دوراتان، به جای لاتکس حل شده است. اگرچه میزان پذیرش کاندوم در زوج‌های مختلف، متفاوت است. اما این روش در مواردی که امکان آلودگی با بیماری‌های منتقله از طریق جنسی وجود دارد، ترجیحاً توصیه خواهد شد.
جلوگیری از بارداری در مردان با مقاربت منقطع
در این روش باید قبل از انزال، رابطه قطع شود. امتیازات این راهکار، عدم استفاده از وسایل خارجی است. طبق برخی از آمارها، این روش شایع‌ترین روش در فرانسه به حساب می‌آید. این روش رضایت بسیاری از زوج‌ها را جلب می‌کند. اما عیب‌هایی مانند موارد زیر را به همراه دارد:
- 15 الی 20 درصد، احتمال عدم موفقیت در این نوع روش وجود دارد.
- کنترل مورد نیاز در این روش و مشکل بودن کاربرد آن، برای برخی از مردان خوشایند نیست. این روش را نمی‌توان به جوان‌ها، افراد بی‌تجربه و کسانی که دارای مشکلاتی برای ایجاد رابطه هستند، توصیه کرد.
- گاهی اوقات در روابط زوجین تاثیر می‌گذارد و باعث اختلال در روابط موزون جنسی یا ایجاد احساس محرومیت در یکی از دو طرف، به خصوص در زنان خواهد شد.
به همین دلایل تعداد زوج‌هایی که از این روش راضی نیستند و برای عوض کردن روش خود به پزشک مراجعه می‌کنند، روز به روز افزایش می‌یابد.
جلوگیری از بارداری در مردان با وازکتومی
وازکتومی یک شیوه‌ی موقت برای جلوگیری از بارداری در آقایان است که طی یک عمل جراحی؛ مجرای منی، یعنی همان لوله‌هایی که اسپرم را منتقل می‌کنند، مسدود خواهد کرد. بدن به جای پراندن اسپرم، آن را جذب کرده و مایع منی بدون وجود اسپرم، رها می‌شود. میزان شیوع وازکتومی در بین زوج‌ها حدود 5 تا 10 درصد است و این شیوع در کشوری‌های مختلف بسیار متفاوت است.
در این روش قسمتی از وازدفران برداشته شده و برای جلوگیری از کانالیزه شدن مجدد، قسمتی از فاشیا، میان دوسر لوله قرار داده می‌شود. این روش باعث شده است که میزان موربیدیته به طور چشمگیری نسبت به روش قدیمی (استفاده از اسکالپل) کاهش یابد.
از دیگر روش‌هایی که در چین شایع است، تزریق مواد انسدادی درون وازدفران و همچنین استفاده از پلی‌مرهای طبی و یا سیلیکون، جهت انسداد وازدفران است.
یک روش جایگزین وازکتومی Reversible Inhibition of Sperm Under Guidance (RISUG) است که در این روش تزریق استیرن مالئیک آنیدرید، به درون وازدفران باعث انسداد آن می‌شود و برای برگرداندن آن می‌توان بیکربنات سدیم را درون واردفران تزریق کرد. به علاوه، راه دیگر وازکتومی استفاده از وسایلی از جنس اوراتان است که درون وازدفران (IVD) قرار گرفته و در محل بخیه می‌شود. این وسیله‌ها اسپرم را به دام می‌اندازد. اما مانع از عبور مایع نمی‌شود و احتمال اپیدیدیمیت التهابی را کاهش می‌دهد. میزان شکست وازکتومی کمتر از 1 درصد است. اگرچه مطالعات طولانی مدت نشان داده است که میزان شکست، احتمالاً بیشتر است. اگر تکنیک جراحی مناسب باشد، میزان شکست اولیه بسیار کم می‌شود. اما امکان شکست ثانویه به دلیل کانالیزه شدن مجدد وجود دارد.
عوارض عمل شامل خونریزی، هماتوم، گرانولومای اسپرم، درد مزمن و اپیدیدیمیت است و این عوارض در روش scaplpe شایع‌تر است.
روش‌های هورمونی جلوگیری مردانه
روش‌های هورمونی که هم اکنون استفاده می‌شود؛ تجویز اگزوژن یک آندروژن به تنهایی و یا ترکیب یک آندروژن با یک داروی ساپرس کننده، گونادوتروپین (مانند پروژسترون و یا آگونیست GnRH) است. تجویز خارجی این داروها ترشح پالسی GnRH از هیپوتالاموس را کاهش می‌دهد که این سبب کاهش ترشح FSH و LH خواهد شد. کاهش LH سبب کاهش میزان تستوسترون در بیضه می‌شود که درنهایت همزمان با کاهش FSH سبب کاهش اسپرماتوژنز می‌شود. به دلیل اینکه اسپرماتوگونی تحت تاثیر هورمون‌ها قرار نمی‌گیرد، با قطع دارو عملکرد ساخت اسپرم مجدداً آغاز می‌شود. به این دلیل که ساپرس کردن LH، باعث کاهش سطح آندروژن‌ها خواهد شد. جایگزینی آندروژن یکی از اجزای ثابت روش‌های جلوگیری هورمونی در آقایان به حساب می‌آید.
آندروژن به تنهایی
تزریق استرهای تستوسترون (تستوسترون انانتات) در سال 1970 در آمریکا و اروپا جهت جلوگیری از بارداری در آقایان، مورد آزمایش قرار گرفت. این مطالعه نشان داد که تزریق mg200، یک بار در هفته از تستوسترون، انانتات در 40 تا 50 درصد از آقایان آزواسپرمی و در 35 تا 45 درصد از بقیه، الیگواسپرمی بسیار شدیدی ایجاد می‌کند.
از جمله روش‌هایی که اثر طولانی‌تر دارد، ایمپلانت‌های تستوسترون است. ایمپلانت تستوسترون (mg1200) همان نتیجه تزریق هفتگی تستوسترون را به همراه خواهد داشت. آندروژن‌ها باعث افزایش توده بدنی، تراکم مواد معدنی استخوان و کاهش چربی بدن می‌شود. این مسئله به ویژه در کشورهای در حال توسعه مفید است. اگرچه هنوز مطالعات طولانی مدت انجام نشده است. اما به نظر نمی‌رسد که آندروژن‌ها شانس هیپرپلازی خوش‌خیم پروستات را افزایش دهند. ولی چون اکثر بدخیمی اپی‌پروستات وابسته به تستوسترون هستند. زمانی می‌توان تزریق تستوسترون را آغاز کرد، که سرطان پروستات رد شده باشد.
تزریق تستوسترون باعث مختصر کاهش سطح HDL بدون تاثیر بر میزان TG و LDL می‌شود. این مسئله که تزریق، بر ریسک بیماری قلبی موثر باشد بعید است. اما همچنان نیاز به تحقیقات بیشتر، وجود دارد.
استفاده از آندروژن‌ها + پروژستین
مشخص شده است که استفاده از تستوسترون (mg/week100) به همراه لوونورژسترول (µg/d250) همزمان، در مهار اسپرماتوژنس از تستوسترون به تنهایی موثرتر است و ضمناً می‌توان دوز تستوسترون را کاهش داد.
ترکیب تستوسترون با DMPA نیز همان تاثیر را اعمال خواهد کرد.
تعدیل کننده‌های انتخابی رسپتور آندروژن‌ها و پروژستین
این داروها می‌توانند در بعضی بافت‌های هدف، اثر آگونیستی و در سایر بافت‌ها اثر آنتاگونیستی داشته باشند. هم تعدیل کننده‌های انتخابی گیرنده آندروژن (SARM) و هم تعدیل کننده انتخابی گیرنده پروژسترون (SPRM) وجود دارند، که تلاش بر این است که از ترکیب این داروها، به عنوان روش جلوگیری استفاده شود.
جلوگیری از بارداری در مردان به روش ترکیب آندروژن + استروژن
عارضه استروژن در مردان ژنیکوماستی است. اما اثرات مفیدی بر استخوان و افزایش HDL دارد. مطالعات محدودی انجام شده، اما در این رابطه اثر اضافی از استروژن بر روی مهار اسپرماتوژنز، مشخص نکرده است.
واکسن‌های جلوگیری از بارداری در حال بررسی هستند. اسپرماتوزوآ و تخمک، آنتی‌ژن‌هایی بر روی سطح خود دارند که می‌توانند در دسترس آنتی بادی قرار گیرند. آنتی‌بادی‌ها می‌توانند به آنتی‌ژن متصل شده و از عملکرد گامت جلوگیری کنند.
نتیجه گیری
در حال حاضر وازکتومی تنها گزینه پیشگیری از بارداری است که قابل برگشت نبوده و دائمی خواهد بود. علاوه بر این، در بهترین حالت 4 درصد خطا وجود دارد. روش‌های هورمونی آزمایش شده در سال های اخیر، 96 درصد موفقیت در سرکوب تولید اسپرم داشته‌اند. با این حال این روش‌های هورمونی اثرات جانبی قابل توجهی را نیز برای مردان به همراه دارند. تلاش برای خلق یک روش موفقیت آمیز پیشگیری از بارداری مردانه، از دهه 1970 آغاز شده است. اما تا به حال موفقیتی در پی نداشته است. دلیل این موضوع این است که بر خلاف زنان، مردان به طور مستمر اسپرم تولید کرده و متوقف کردن آن نیازمند پیچیدگی‌های خاصی خواهد بود.
دیدگاهتان را بنویسید