ویتامین A یک ویتامین ضروری است که برای رشد و نمو، شناخت سلول، بینایی، عملکرد سیستم ایمنی و تولید مثل مورد نیاز است. ویتامین آ، یک آنتی اکسیدان قدرتمند است و به عنوان یک هورمون در بدن عمل می‌کند و بر بیان ژن‌ها اثر گذاشته و از این طریق بر فنوتیپ تاثیر می‌گذارد. همچنین به عملکرد صحیح قلب، ریه‌ها، کلیه‌ها و سایر ارگان‌ها نیز کمک می‌کند. اهمیت ویتامین‌ها، به ویژه ویتامین A ، برای بدن بر کسی پوشیده نیست. از این رو این مطلب را به بررسی اثرات ویتامین آ، منابع غذایی آن و نکات بسیار مفیدی از آن که شاید تا این لحظه نمی‌دانستید، اختصاص داده‌ایم. پس پیشنهاد می‌کنیم مطالعه‌ی این مقاله را از دست ندهید.
حقایقی در رابطه با ویتامین A
ویتامین آ، از جمله ویتامین‌های محلول در چربی بوده که مانند سایر ویتامین‌ها در جهت فعالیت‌های حیاتی بدن و واکنش‌های بیوشیمیایی ضروری است. این ویتامین از طریق مواد غذایی مناسب، به طور کامل تامین می‌شود و در صورت کمبود آن در بدن، فرد به صدماتی دچار خواهد شد.
این ویتامین برای رشد و نمو، شناخت سلول، بینایی، عملکرد سیستم ایمنی و تولید مثل ضروری است و به قلب، ریه‌ها و کلیه‌ها کمک می‌کند. زنان باردار و کسانی که در کشورهای در حال توسعه هستند؛ بیشتر در معرض خطر کمبود ویتامین آ هستند. اندازه بیش از حد این ویتامین، می‌تواند سمی باشد و باعث هیپرویتامینوز شود. این ویتامین در خوراکی‌هایی مانند پرتقال، گوشت، تخم مرغ و شیر یافت خواهد شد.
عملکرد ویتامین آ
قبل از بیان فواید و عملکرد این ویتامین در بدن؛ بهتر است در رابطه با رتینول و کاروتنوئید بیشتر بدانید. رتینول؛ فرم فعالی از ویتامین A است که در جگر، شیر و برخی غذاهای غنی شده وجود دارد. کاروتنوئیدها رنگدانه‌های تیره رنگی هستند که می توانند در صورت مصرف، به فرمی از ویتامین A تبدیل شوند. کاروتنوئیدها نیز معمولا در مواد غذایی گیاهی یافت می‌شوند. تاکنون بیش از 500 نوع کاروتنوئید شناخته شده، که بتاکاروتن یکی از آنها به شمار می‌آید.
درمان کمبود آهن و مهمترین علائم آن
خواص و فواید ویتامین A
- این ویتامین به حفظ فرم و سلامت دندان، بافت‌های اسکلتی و بافت‌های نرم بدن نظیر غشاء مخاطی، ماهیچه‌ها و پوست کمک خواهد کرد.
- این ویتامین با تولید رنگدانه در شبکیه چشم، سبب دید بهتر، خصوصا در شب می‌شود.
- گفته شده که این ویتامین برای شیردهی مادر و دستگاه تولید مثل مفید است.
- بتاکاروتن یک آنتی اکسیدان است. آنتی اکسیدان‌ها از صدماتی که رادیکال‌های آزاد به سلول‌ها وارد می‌آورند، جلوگیری می‌کنند. رادیکال‌های آزاد موادی هستند که از عوامل اصلی سرطان به حساب آمده و نقش مهمی در بسیاری از بیماری‌های دیگر دارند. هرچند به نظر می‌رسد مکمل‌های غذاییِ بتاکاروتن، نقشی در مبارزه با سرطان ندارند.
علائم و نشانه‌های فقدان ویتامین آ
شایع‌ترین علامت کمبود بلند مدت این ویتامین، ایجاد شب کوری یا خشکی چشمی است.
- همچنین بیمارانی که کمبود ویتامین A دارند، ممکن است به زخم قرنیه، نرم شدگی قرنیه، خشک شدن و کدر شدن قرنیه دچار شوند .زخم قرنیه یک نوع زخم باز است که در لایه بیرونی بافت جلوی چشم به وجود می‌آید .
- به از دست رفتن دید از جلوی چشم، کدر شدن قرنیه گفته می‌شود. این بخش از چشم به طور طبیعی شفاف است، که با کدر شدن می‌تواند موجب تاری دید یا از دست رفتن بینایی شود .
- شب کوری در ابتدا به صورت تکه‌های بیضی شکل به صورت موقت خود را نشان می‌دهد که منطقه آن در قسمت بیرونی صورت ( چشم ) است . معمولاً در هر 2 چشم دیده شده و ممکن است با نقاط بیتوت ( Bitot’s spots ) همراه باشد . شب کوری، ممکن است به صورت هاله نور، هنگامی که در تاریکی نوری را مشاهده می‌کنید خود را نشان دهد .
- از دیگر علائم کمبود ویتامین A که خود را زود نشان می‌دهد؛ خشکی چشم، زبری یا حباب روی سطح چشم است. این علائم به تنهایی برای تشخیص کمبود این ویتامین کافی نیستند .
ممکن است پزشک برای شما آنتی بیوتکی تجویز کند؛ تا عفونت را درمان کند. همچنین ممکن است پزشک رژیم غذایی شما را تغییر داده یا مکمل ( قرص ویتامین A ) تجویز نماید.
مقدار مناسب و محدودیت مصرف ویتامین A در رده‌های سنی مختلف
مقدار و محدودیت مصرف کودکان
مکمل‌ها در دزهای مختلفی عرضه می‌شوند و مهم است که شما مقدار مورد نیاز روزانه به ویتامین A را با توجه به سن کودک خود بدانید:
- نوزادان بالای 6 ماه: 400 میکروگرم ( 0.4 میلی‌گرم ) در روز
- نوزادان 12-7 ماه: 500 میکروگرم ( 0.5 میلی‌گرم ) در روز
- کودکان 3-1 سال: 300 میکروگرم ( 0.3 میلی‌گرم ) در روز
- کودکان 8-4 سال: 400 میکروگرم ( 0.4 میلی‌گرم ) در روز
- کودکان 13-9 سال: 600 میکروگرم ( 0.6 میلی‌گرم ) در روز
- بچه‌های 18-14 سال: 700 میلی‌گرم ( 0.7 میلی‌گرم ) برای دختران و 900 میکروگرم ( 0.9 میلی‌گرم ) برای پسران در روز
عوارض کلسیم را جدی بگیرید!
مقدار و محدودیت مصرف برای بزرگسالان
- مردان 19 سال به بالا: 900 میکروگرم ( 0.9 میلی‌گرم ) در روز
- خانم‌ها 19 سال به بالا: 700 میکروگرم ( 0.7 میلی‌گرم ) در روز
- خانم‌های باردار 18 سال و کمتر: 750 میکروگرم ( 0.75 میلی‌گرم ) در روز
- خانم‌های باردار 19 سال به بالا: 770 میکروگرم ( 0.77 میلی‌گرم ) در روز
- خانم‌های 18 سال یا کمتر شیرده: 1200 میکروگرم ( 1.2 میلی‌گرم ) در روز
- خانم‌های 19 سال یا بیشتر شیرده: 1300 میکروگرم ( 1.3 میلی‌گرم ) در روز
خانم‌های باردار مراقب باشید!
خانم‌های باردار نباید از ویتامین A مصنوعی (مکمل‌ها و قرص‌ها) بدون دستور پزشک استفاده کنند. چرا که دوزهای بالای ویتامین آ می‌تواند باعث آسیب رساندن به جنین شود. بنابراین، مقادیر بیش از حد این ویتامین، می‌تواند به جنین آسیب برساند. از این رو به زنان باردار توصیه می‌شود، از مصرف سرخود مکمل غذایی حاوی این ویتامین، اکیدا خودداری کنند. در ضمن جگر به دلیل فراوانی این ویتامین، به زنان باردار توصیه نمی‌شود.
منابع سرشار از این ویتامین
ویتامین A برای یک فرد عادی، با مصرف مواد حاوی این ویتامین تامین می‌شود. منابع غنی آن، عبارتند از:
- جگر
- شیر غنی شده
- گوشت
- تخم مرغ
- پنیر
- خامه
- قلوه (کلیه)
- روغن برخی ماهی‌ها
- سبزیجات زرد و نارنجی
- سبزیجات سبز رنگ، مانند بروکلی و اسفناج
لازم به ذکر است مواردی که در ابتدای لیست عنوان شدند؛ اغلب مواد غنی از چربی و کلسترول هستند. بنابراین توصیه می‌شود از مواد انتهایی لیست، مانند سبزیجات بیشتر استفاده کنید.
عوارض جانبی و تاثیرات مصرف بیش از حد ویتامین A
در صورتی که با کمبود این ویتامین در بدن مواجه شوید، ممکن است خطراتی سلامتی شما را تهدید کنند. از جمله این خطرات می‌توان به مشکلات چشمی اشاره کرد. در صورت کمبود این ویتامین، ابتدا به شب کوری برگشت پذیر و در ادامه به نوع برگشت ناپذیر آن (خشک چشمی) دچار خواهید شد. عارضه‌ی بعدی کمبود ویتامین A، هیپرکراتوز است. این عارضه نوعی بیماری پوستی به شمار می‌آید که در آن در اثر فقدان این ویتامین، پوست فرد، پوسته پوسته می‌شود.
افزایش بیش از حد این ویتامین نیز می‌تواند موجب نوعی مسمومیت و در نهایت بیماری شود. دوزهای بالای این ویتامین، حتی منجر به نقایص هنگام تولد نیز خواهد شد. هر چند این مسمومیت، معمولا زمانی اتفاق می‌افتد که فرد چندین هزار واحد از این ویتامین را مصرف کند. این میزان در بالغین حدود 25000 UI است و کودکان حتی از این میزان نیز حساس‌تر هستند و مقادیر کمتری نیز می‌تواند موجب مشکل شود. بتاکاروتن شما را بیمار نمی‌کند؛ اما ممکن است منجربه زردی پوست شود. این حالت پس از کاهش مقدار بتاکاروتن بهبود می‌یابد.
نتیجه گیری
در این مطلب سعی داشتیم مهمترین و کلیدی‌ترین نکات پیرامون این ویتامین، مطرح شود. در مجموع به نظر می‌رسد، بهترین راه، جهت تامین نیازهای بدن در رابطه با این ویتامین، مصرف طیف گسترده‌ای از میوه‌ها، سبزیجات، حبوبات، غلات و سایر منابع سالم این ویتامین است. میزان نیاز شما به ویتامین A، به عوامل متعددی از جمله جنس و سن بستگی دارد. همچنین شرایط خاصی مانند بارداری نیز در تعیین این میزان تاثیر گذار است.
دیدگاهتان را بنویسید