آسیب های نخاعی اغلب همه جنبه‌های زندگی فرد را تحت تاثیر قرار داده و وضعیت ناراحت کننده‌ای از لحاظ ذهنی، عاطفی و اجتماعی برای او و خانواده وی به وجود میآورد. به همین دلیل آگاهی از این آسیب‌ها و چگونگی پیشگیری از آن‌ها امری است لازم و ضروری.
نخاع پیامهای عصبی را بین مغز و بدن منتقل می‌کند. وقتی به این نقطه از بدن آسیب جدی وارد شود، به‌طوری‌که باعث تغییر دائمی یا موقت عملکرد آن شود، ارسال پیامهای عصبی مختل شده و تمام حواس و قابلیتهای حرکت از کار میافتند. مهمترین عارضه آسیب نخاعی بروز مشکلات حسی – حرکتی است.
نخاع چیست و چه وظیفه‌ای دارد؟
نخاع مانند یک طناب بلند است که از سر انسان تا بالای لگن امتداد دارد و توسط مهرههای ستون فقرات محافظت میشود. وظیفه نخاع انتقال پیامهای ورودی و خروجی میان مغز و بدن است. در نتیجه بدن ما برای حس و حرکت به نخاع احتیاج دارد.
آسیب نخاعی چیست؟
اگر به هر قسمت از نخاع یا ستون فقرات آسیبی وارد شود و آن آسیب باعث تغیر دائمی قدرت، احساس و سایر عملکردهای بدن در زیر محل آسیب شود، آسیب نخاعی نام دارد. آسیب های نخاعی بسته به این که آسیب به کدام قسمت وارد شده است، عوارض متفاوتی را به وجود آورده و می‌توانند دائمی یا موقتی باشند. اینگونه آسیب‌ها ممکن است کارکرد اندامها در زیر سطحی که به آن آسیب وارد شده است را مختل کرده و یا بدتر از آن، باعث فلج شدن این اندامها شود اما کارکرد سطح بالای آسیب بدون تغییر ادامه مییابد.
انواع آسیب های نخاعی
یک آسیب نخاعیِ کامل، باعث ازبین‌رفتن کل عملکرد حسی و حرکتی زیر سطحی که آسیب به آن وارد شده میشود. در آسیب های نخاعی کامل هر دو طرف بدن تحت تاثیر قرار میگیرند. اما اگر آسیب نخاعی ناقص باشد، برخی عملکردها همچنان در زیر سطح آسیب باقی میمانند و برای مثال فرد میتواند یک بازو را بیشتر از دیگری تکان دهد.
فلج ناشی از آسیب های نخاعی نیز درجات مختلفی دارد. در تتراپلژی، بازوها، دستها، تنه، پاها و لگن تحت تاثیر آسیب نخاعی هستند و در پاراپلژی، همه یا بخشی از تنه، پاها و لگن تحت تاثیر قرار میگیرند.
علائم آسیب های نخاعی
در حالت کلی ما این نشانهها را در آسیب های نخاعی مشاهده میکنیم:
- ازبین‌رفتن قدرت حرکت
- نداشتن کنترل بر روی روده یا مثانه
- تغییر عملکرد یا حساسیت جنسی و باروری
- ازبین‌رفتن و یا تغییر احساس، از جمله احساس گرما، سرما و لمس
- مشکلات تنفسی
- لاغری اندامهای فلج شده
- ازبین‌رفتن تناسب عضلات
- اختلال خواب
- زخم بستر
- درد یا سوزش شدیدی که ناشی از آسیب وارد شده به رشتههای عصبی نخاع است.
- فعالیتهای رفلکس شدید یا اسپاسم
برخی از علائم هستند که اضطراری بوده و می‌توانند علائم آسیب نخاعی پس از تصادف باشند:
- کمردرد یا احساس فشار شدید در گردن، سر یا کمر
- مختل شدن تنفس پس از واردشدن آسیب
- بیحسی یا احساس سوزن‌سوزن شدن در دستها و پاها
- مشکل در تعادل
- ضعف و عدم هماهنگی یا فلج هر قسمت از بدن
- پیچ‌خوردگی غیرطبیعی کمر یا گردن
علل آسیب های نخاعی
این آسیب ممکن است به‌خاطر آسیب‌های وارده به نخاع، مهرهها، رباطها و یا دیسکهای ستون فقرات ایجاد شود. همچنین یک ضربه ناگهانی و آسیبزا به ستون فقرات ممکن است باعث شکستگی، جابهجایی، خرد یا فشرده شدن مهرهها شده و منجر به آسیب نخاعی شود. سرطان، التهاب و عفونت دیسک ستون فقرات نیز از علل آسیب های نخاعی است.
شایعترین علل صدمات نخاعی به شرح زیر است:
- تصادف
- سقوط
- اعمال خشونت
- آسیب‌های ورزشی و تفریحی
- مصرف الکل
- بیماریها
اغلب صدمات نخاعی ناشی از حادثه است اما عوامل خاصی هم هستند که ممکن است به نخاع آسیب رسانند:
- جنسیت: مردان بیشتر از زنان دچار آسیب های نخاعی میشوند.
- سن بیشتر از 65 سال: ایجاد آسیب نخاعی در افراد سالخورده به دلیل سقوط از ارتفاع
- رفتار مخاطره‌آمیز: پرش در آبهای کم‌عمق، ورزش‌کردن بدون داشتن لوازم ایمنی مناسب، همچنین رانندگی بدون دقت و با سرعت زیاد که علت آسیب‌های نخاعی بسیاری از جوانان است.
- اختلال استخوانی یا مفصلی
درمان آسیب های نخاعی
تا کنون درمانی برای اینگونه آسیب‌ها یافت نشده است. بااین‌وجود، جراحی نخاع برای جلوگیری از آسیب بیشتر و همینطور توانمند ساختن فرد آسیب‌دیده موثر است. همچنین افراد آسیب‌دیده به کمک تجهیزاتی مثل صندلیهای چرحدار، تنظیمهای کامپیوتری، وسایل کمکی الکترونیکی و … می‌توانند بخشی از تواناییهای خود را بازگردانند. البته خوب است بدانید که در حال حاضر پژوهشگران در حال تولید پروتزهای عصبی و داروهایی هستند که ممکن است بتوانند سلولهای عصبی را بازسازی و یا عملکرد اعصاب را پس از آسیب نخاعی بهبود ببخشند.
جلوگیری از آسیب های نخاعی
- رانندگی ایمن: تصادفات اصلیترین علت آسیب‌های وارد شده به نخاع است. حتما هنگام رانندگی کمربند ایمنی خود را بسته و مطمئن شوید که همراهان شما نیز کمربند خود را بستهاند. حتما اگر کودک زیر 12 سال دارید او را روی صندلی عقب بنشانید.
- بررسی عمق آب قبل از غواصی: هرگز در آبی که از عمق آن خبر ندارید، شیرجه نزنید.
- احتیاط هنگام ورزش‌کردن: حتما از وسایل ایمنی استفاده کنید. هنگام یادگیری و انجام حرکات جدید ژیمناستیک از یک نقطهیاب استفاده کنید.
توصیه‌هایی برای فردی که به آسیب نخاعی دچار شده است
کنار آمدن با این شرایط آسان نیست و زمان میبرد اما مهم است که این افراد انگیزه و روحیه خود را حفظ کرده و نا امید نشوند.
- پیدا کردن راهی برای پیش بردن زندگی: طبیعی است که فردی که تازه آسیب نخاعی دیده و خانوادهاش، دورهای از غم و اندوه را تجربه کنند ولی بعد از آن فرد باید اهداف جدیدی را برای خود تعیین و راهی نو برای ادامه زندگی خود بیابد. در این مواقع کمک گرفتن از یک مشاور و روانشناس میتواند بسیار موثر باشد.نگاه به آینده: درست است که در حال حاضر برای صدمات نخاعی طولانی مدت درمان قطعیای وجود ندارد اما علم در حال پیشرفت است و ممکن است به زودی درمانهای جدید در دسترس قرار بگیرند.
- صحبت کردن در مورد ناتوانی خود: خوب است که فرد آسیب دیده در مورد اثرات آسیب خود و کمکهایی که نیاز دارد با اطرافیان خود صحبت کند.
- کسب اطلاعات لازم در مورد شرایط خود: خوب است که افراد آسیب دیده با کسانی که می‌توانند شرایط آن‌ها را درک کنند صحبت کرده و آموزشهای لازم برای مقابله با این شرایط را فراگیرند.
سخن آخر
آسیب‌های نخاعی بر روی جنبه‌های مختلفی از عملکرد زندگی فرد آسیب دیده تاثیر می‌گذارد و حتی آن‌ها را مختل می‌کند. با این حال خود فرد و خانواده وی با حفظ انگیزه و توکل به خدا می‌توانند با این شرایط کنار آمده و به زندگی خود ادامه دهند.
دیدگاهتان را بنویسید