کیست تخمدان یکی از معضلاتی است که تقریبا تمام دختران و زنان در یک یا چند دوره از زندگی‌شان، با آن درگیر خواهند شد. درمان کیست تخمدان در مراحل ابتدایی و معمولی زیاد ضروری نیست و خود به خود پس از 6 ماه از بین خواهند رفت و تنها زمانی که همراه با علائم حاد باشد یا اندازه‌ی آن‌ها خیلی بزرگ شود، نیازمند پیگیری جدیست.
کیست تخمدان چیست؟
کیست‌های تخمدان، کیسه‌ها یا پاکت‌هایی پر از مایع در هر تخمدان یا روی سطح آن هستند. خانم‌ها دو تخمدان در هر طرف رحم دارند، که هر یک به اندازه و شکل یک بادام است. تخم که در تخمدان شکل گرفته و بالغ می‌شود، در سیکل ماهیانه در دوران باروری آزاد می‌شود. بسیاری از زنان گاهی اوقات دچار کیست تخمدان می‌شوند. بیشتر کیست‌های تخمدان باعث ایجاد ناراحتی‌های جزئی شده یا با هیچ ناراحتی همراه نبوده و مضر نیستند و کوچک هستند؛ اما کیست‌هایی که مرتبط با تومور تخمدان می‌شوند، حدود 25 سانت یا بیشتر قطر دارند.
آیا بی‌توجهی به درمان کیست تخمدان خطرناک است؟
درمان کیست تخمدان برای اغلب بانوان واجب نیست و بسیاری از این کیست‌ها بدون انجام اقدامات درمانی پس از چند ماه از بین می‌روند. به هر حال، کیست‌های تخمدان (به خصوص آن‌هایی که پاره می‌شوند) ممکن است باعث بروز علائم جدی و خطرناکی شوند. کیست، زمانی مشکل‌ساز می‌شود که از بین نرفته یا بزرگتر شود و ممکن است کیست دردناک شود، در این چنین مواقعی شما حتما باید به فکر درمان کیست تخمدان باشید. هم‌چنین احتمال ابتلا به سرطان رحم نیز وجود دارد، که البته بسیار نادر است. با افزایش سن، احتمال ایجاد این کیست‌ها افزایش می‌یابد و برای حفظ سلامتی، باید لگن شما توسط متخصص زنان و زایمان به طور مرتب و منظم معاینه شده و علائمی که ممکن است نشانه وجود خطرات جدی یا احتمالی باشند را بشناسید. سن زنان، شکل (و هر گونه تغییر در اندازه) و ظاهر کیست، در عکس‌های سونوگرافی به تعیین بهترین روش درمان کیست تخمدان کمک می‌کنند.
انواع کیست تخمدانی
کیست ساده (کیست فیزیولوژی)
در کیست‌های فیزیولوژی تخمک‌هایی که باید ماهانه آزاد شود، آزاد نمی‌شوند و به اندازه ۴ تا ۵ سانتی‌متر رشد می‌کنند. در کیست‌های ساده، کیسه پر از آب در تخمدان تشکیل می‌شود، اغلب درد جسمانی ندارد و تنها با عقب افتادن دوره عادت ماهانه مشخص می‌شود.
کیست غیرفیزیولوژی (کیست اندومکسیوما)
در مواردی کیست تخمدان ریشه فیزیولوژی ندارد و بیمار هر وقت عادت ماهانه می‌شود، این کیست در مخاط رحم وجود دارد که به آن کیست اندومکسیوما می‌گویند. داخل این کیست پر از خون است و از آن‌جا که خون راه خروج ندارد، نه تنها با سیکل پریودی کوچک‌تر نمی‌شوند؛ بلکه بزرگ هم می‌شوند. در این شرایط به آن کیست اندومکسیوزیس می‌گویند و درمان کیست تخمدان غیرفیزیولوژیکی با روش‌های دارویی ممکن نیست.
اگر می‌خواهید درباره پاپ اسمیر بدانید، مقاله همه چیز درباره‌ی تست پاپ اسمیر را مطالعه کنید.
کیست فولیکولار
کیست‌های فولیکولار از رشد یک فولیکول ایجاد می‌شود. فولیکول یک کیسه پر از مایع طبیعی است که حاوی یک تخمک است. به طور معمول، هنگامی که یک تخمک رسیده است و مایل به خارج شدن از فولیکول است، فولیکول باز شده و تخمک را آزاد می‌کند. اگر به هر دلیلی فولیکول باز نشود، کیست فولیکولار برای فرد ایجاد می‌شود. این نوع کیست تخمدان، معمولا طی ۳ ماه (اغلب به صورت خود به خودی) از بین می‌رود.
کیست هموراژیک
در اثر خونریزی در کیست‌های تخمدانی کیست هموراژیک به وجود می‌آید. علت ایجاد این کیست‌ها مشکلات در تخمک‌گذاری است و تنها برای خانم‌هایی اتفاق می‌افتد که یائسه نشده باشند.
کیست درموئید
گاه کیست‌های تخمدان دچار رشد غیر طبیعی بافت‌های دیگر بدن مانند مو یا دندان می‌شود . کیست‌هایی با این بافت‌های غیر طبیعی کیست‌های درموئید نامیده می‌شوند.
کیست پلی کیستیک (کیست‌های غیرفعال)
کیست‌های کوچک چندتایی که در تخمدان ایجاد شده و علت آن احتمالا اختلالات هورمونی است. این وضعیت در اصطلاح پزشکی به نام سندرم تخمدان پلی کیستیک نام‌گذاری شده است.
علائم کیست تخمدان چیست؟
بیشتر زنان در سنین قبل از یائسگی ممکن است کیست تخمدان پیدا کنند. در اکثر موارد ممکن است بیماری که کیست دارد متوجه آن نشود و به طور تصادفی در یک سونوگرافی کیست او کشف شود؛ اما در بعضی موارد علائم کیست تخمدان مشخص و شدید است. کیست تخمدان معمولا در صورتی که دچار پارگی شود، خیلی بزرگ باشد، یا منبع خون به تخمدان را مسدود کند، علائمی ایجاد می‌کند. در این موارد، ممکن است علائم زیر را داشته باشید:
- نفخ شکم یا تورم در ناحیه شکمی
- حرکات روده دردناک
- درد لگن قبل یا بعد از چرخه قاعدگی
- مقاربت دردناک
- درد در ناحیه شکم، کمر یا ران
- حساسیت سینه
- تهوع و استفراغ
علائم کیست تخمدان شدید که نیاز به درمان کیست تخمدان و مراقبت فوری پزشکی دارند، عبارتند از:
- درد شدید در لگن
- تب
- ضعف یا سرگیجه
- تنفس سریع و پی در پی
- درد کمر به علت کیست تخمدان
این علائم می‌تواند نشان‌دهنده پارگی یک کیست یا پیچ خوردگی تخمدان باشد. هر دو عارضه اگر در اوایل دوره درمان نشوند، عواقب جدی در پی خواهند داشت.
از دیگر نشانه‌های کیست تخمدان میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
– فرد به دلیل ضعف یا اختلال در تخمک‌گذاری مشکلاتی برای باردار شدن دارد و پس از گرفتن درمان‌های لازم برای این سندرم به راحتی قادر به بارداری خواهد شد.
– چاقی مفرط به معنی BMI بالای ۳۵، که هم از نظر این بیماری و هم سایر بیماری‌ها همچون بیماری‌های قلبی عروقی و دیابت یک ریسک فاکتور اصلی و مهم محسوب می‌شود.
– آکنه‌های شدید در این افراد دیده می‌شود که اغلب برای رفع مشکل خود به متخصصین پوست و مو مراجعه یا حتی از محلول‌ها یا شوینده‌های گران قیمت استفاده می‌کنند. ولی نتیجه دلخواه را کسب نمی‌کنند و جوش‌ها به قوت خود باقی می‌مانند. زیرا علت به وجود آمدن این جوش‌ها، بالا رفتن سطح آندروژن‌های خون است که با درمان PCOD این جوش‌ها نیز خود به خود بهبود پیدا می‌کنند.
– آکانتوزیس نیگریکانس به پوست تیره و ضخیم در ناحیه زیر بغل یا کشاله ران اطلاق می‌شود که گاهی ظاهری مخملی پیدا می‌کند. این مورد خود به تنهایی یکی از نشانه‌های مهم مقاومت به انسولین است و از ریسک فاکتورهای اصلی در ابتلا به دیابت و سندروم تخمدان پلی کیستیک محسوب می‌شود.
– افزایش فشار خون، افزایش قند خون یا مشکلاتی در کلسترول از دیگر نشانه‌ها هستند که کمتر کسی تصور می‌کند علت آن‌ها PCOD باشد.
درمان کیست تخمدان
برای درمان کیست تخمدان از روش‌های مختلفی استفاده می‌شود.
حدود 95٪ کیست های تخمدان خوش خیم هستند و سرطانی نیستند. کیست‌های وابسته به کم کاری تیروئید (16 علائم کم کاری تیروئید در زنان ) یا سایر مشکلات غدد درون ریز با درمان مشکلات زیر کنترل می‌شوند.
– کیست های عملکردی و کیست تخمدان هموراژیک معمولا به صورت خود به خودی برطرف می‌شوند احتیاجی به دارو و درمان کیست تخمدان ندارند. با این حال، هر چقدر کیست تخمدان بزرگتر باشد، احتمال این که خود به خود ناپدید شود کمتر می‌شود. اگر کیست طی چند ماه از بین نرود، رشد کند یا باعث افزایش درد شود، درمان، مورد نیاز خواهد بود.
– کیست‌هایی که بیش از دو یا سه دوره قاعدگی ادامه می‌یابند و یا بعد از یائسگی رخ می‌دهند، ممکن است بیماری جدی‌تری را نشان دهند و باید از طریق اورولوژی و لاپاروسکوپی بررسی شوند. چنین کیست‌هایی نیاز به بافت برداری دارند. علاوه بر این، قبل از عمل آزمایش خون برای بررسی CA-125 افزایش یافته، نشانگر تومور، که اغلب در سطوح بالای سرطان تخمدان مشاهده می‌شود، لازم است.
درمان کیست تخمدان همراه با درد
درد همراه با کیست‌های تخمدان را میتوان به روش‌های زیر درمان کرد:
– داروهای مسکن مانند استامینوفن، داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی، یا مواد مخدر.
– روش‌های هورمونی ضدبارداری مانع رشد کیست‌های جدید می‌شوند، اما برای درمان کیست‌های فعلی مفید نخواهند بود.
عمل جراحی برای درمان کیست تخمدان
اگر چه در اغلب موارد کیست تخمدان نیاز به نظارت دارد، اما در برخی از موارد عمل جراحی مورد نیاز است. عمل جراحی شامل برداشتن کیست، یا یک یا دو تخمدان است. در عمل جراحی معمولا از لاپروسکوپی استفاده می‌شود، مگر اینکه کیست بزرگ باشد یا تصویربرداری قبل از عمل انجام شود تا بدخیمی یا آناتومی پیچیده کیست را نشان دهد. کیست‌هایی که به جراحی نیاز دارند عبارتند از:
– کیست تخمدان پیچیده (compelex) و پایدار
– کیست‌های پایدار که باعث ایجاد علائم می‌شوند
– کیست تخمدان پیچیده و بزرگتر از 5 سانتی متر
– کیست تخمدان ساده که بزرگتر از 10 سانتی متر است یا کیست تخمدان ساده که در بیماران پس از یائسگی بزرگتر از 5 سانتی متر است.
نتیجه گیری
خیلی از افراد مبتلا به این بیماری اطلاعی از آن ندارند. در واقع کیست تخمدان بیشترین تظاهرات خود را در دوران نوجوانی نشان می‌دهد. تظاهرات بیماری در این دوران به صورت اختلالاتی است که در قاعدگی فرد به وجود می‌آورد. یکی دیگر از برهه‌های حساس زندگی جنسی خانم‌ها که امکان تظاهر این سندروم در آن افزایش پیدا می‌کند، دوران باروری است. بنابراین لازم است دختران و زنان هرچند وقت یک بار برای چکاپ پیش متخصص زنان بروند و در صورت مشاهده‌ی علائم جدی کیست و تشخیص پزشک، درمان کیست تخمدان را آغاز کنند.
دیدگاهتان را بنویسید