انتقاد پذیری برای اکثر افراد موضوعی سخت و دشوار است. اینکه چطور می توان بدون ناراحتی، انتقادپذیر باشیم و حرف دیگران را بپذیریم. انتقاد به هر صورتی که انجام بگیرد، برای انسان سخت است و هیچکس دوست ندارد مورد نقد واقع شود. افراد موفق و کسانی که به دنبال پیشرفت شخصیت خود هستند، روی مهارت انتقادپذیری خود کار می کنند تا با وجود بار سنگینی که دارد؛ نتیجه خوبی از آن دریافت کنند. داشتن روحیه انتقادپذیری، به ویژه برای افرادی که به واسطه شغل و دانشگاه و سایر محیط ها با افراد زیادی که هر کدام دارای ویژگی های اخلاقی خاص خود هستند، در ارتباطند؛ بسیار مهم است.
ویژگی افراد نقد کننده
بیشتر افرادی که از دیگران انتقاد می کنند، فکر می کنند انتقاد آن ها سازنده است و ما حق نداریم ناراحت شویم. نوع انتقاد هایی که به ما وارد می شود یا از سر دلسوزی و خیرخواهی و یا از سر دشمنی و خرد کردن ما است که پیام این انتقاد می تواند به حق و به جا و یا به ناحق باشد. در هر صورت انسان موفق، این موقعیت را به فرصتی طلایی برای پیشرفت تبدیل می کند و ازپیام منتقد برای رشد خود استفاده خواهد کرد.
چگونه انتقادپذیر باشیم؟
حال که متوجه اصل مطلب انتقادپذیری شدیم و متوجه شدیم در آن شرایط با وجود فشار روحی که به ما وارد می شود، باید خودمان را کنترل کنیم؛ سوال پیش می آید که چگونه می توان این کار را انجام داد و مهارت انتقادپذیری را در خود پرورش دهیم. البته این مهارت یک شبه به دست نمی آید و با تمرین و تکرار کم کم در شخصیت ما جای می گیرد. در ادامه نکاتی در این زمینه برای شما خوانندگان محترم شرح خواهیم داد. هنگامی که از ما انتقاد می شود، باید مراحل زیر را اجرا کنیم:
- گوش دادن فعال
- قدردانی از توجه
- ابراز تاسف
- پرسیدن دلیل
- توضیح و یا جبران موضوع
- تلاش در جهت تغییر حس شخص مقابل و یا تغییر آن موضوع در شخصیت خودمان
گوش دادن فعال:
گوش دادن فعال به این معناست که در زمان انتقاد فرد مقابل، باید سکوت کنیم و به حرفای او با دقت گوش دهیم. باید تلاش کنیم حتی در صورت ناراحتی، حالت چهره ما عوض نشود و به صورت طرف مقابل با آرامش نگاه کنیم. همینطور خودمان را مشغول کاری مانند بازی با گوشی و یا نگاه کردن به تلویزیون نکنیم. این کار هم به حفظ آرامش و رعایت ادب و احترام ما کمک می کند و هم باعث می شود طرف مقابل در صورت داشتن لحن نامحترمانه و تندی، آرام شود.
تشکر کردن:
تشکر کردن به آرامی و با یک جمله ساده بسته به نوع انتقاد و شرایط، مرحله بعدی است. اگر فرد به ما توهین کرد و یا دشنام گفت؛ به هیچ وجه نیاز به تشکر نیست. این گزینه برای زمانی است که نقد به حالت عادی صورت بگیرد. جملاتی از این قبیل برای این مرحله مناسب هستند:
- ممنونم که نظرت رو گفتی.
- از اهمیت نسبت به من متشکرم.
- مرسی که برام وقت گذاشتی.
- ممنونم که من برات مهم هستم.
- از راهنماییت متشکرم.
با تشکر کردن، فرد مقابل متعجب می شود و ممکن است به انتقاد خود پایان دهد. زیرا معمولا، دفعات قبل اگر از کسی انتقاد کرده فرد یا گارد گرفته است و یا سکوت کرده است و چیزی نگفته است. پس تشکر در موقعیت مناسب به تقویت روحیه انتقادپذیری کمک می کند.
چطور دیگران را ببخشیم؟
برای انتقادپذیری ابراز تاسف کنید:
بعد از اینکه تشکر کردیم؛ با گفتن جمله متاسفم، ابراز تاسف خود را بیان می کنیم. دقت کنید که در این مرحله نباید عذرخواهی کرد؛ بلکه باید ابراز تاسف کرد. عذرخواهی نشان دهنده پذیرش حرف مقابل است و در این مرحله جایگاهی ندارد. پس معذرت خواهی نمی کنیم؛ چون در این مرحله نشان دهنده قبول اشتباه ماست. ولی هنوز ما نمی دانیم که او از چه چیزی ناراحت است.
تاسف برای این است که نشان دهیم ما از ناراحتی شخص مقابل به خاطر حرف یا عملی او در حال نقد آن است، ناراحتیم و در واقع می خواهیم با او ابراز همدلی کنیم. با این رفتار، فضایی دوستانه حاکم خواهد شد و از بار سنگین انتقاد برای ما کاسته می شود. این جملات برای این قسمت مناسب هستند:
- متاسفم که رفتارم نظر شما را جلب نکرد.
- متاسفم که شرایط اونطور که شما خواستید پیش نرفته.
- متاسفم که شما را ناراحت می بینم.
- من از ناراحتی شما واقعا ناراحتم.
برای انتقادپذیری ؛ سوال پرسیدن و دلیل بیابید:
حال باید با یک سوال، مشخص کنیم که دقیقا از چه چیزی ناراحت است تا اشکال کار را شفاف سازی کنیم. این قسمت برای تمرین انتقادپذیری بسیار مهم است. چون شخص صراحتا قرار است اشتباه ما را بیان کند. فقط باید دقت شود که چگونه سوال خود را بپرسیم. زیرا نباید به هیچ وجه اجازه دهیم این سوال فرد را به سمت انتقادپذیری بیشتر ترغیب کند. در سوال به توهین او اشاره نکنیم، زیرا به معنی پذیرش حرف اوست. سوالاتی از این قبیل که مناسب این مرحله از تمرین انتقادپذیری هستند:
- می تونم بپرسم کدوم قسمت رفتار من باعث ایجاد این حس در شما شد؟
- ممکنه بفرمایید چه رفتاری مدنظر شما بود؟
- ممکنه بدونم کار درست از نظر شما چیه؟
- لطفا بگید کدوم قسمت باعث ناراحتی شما شده است.
همه باید عذرخواهی کردن را یاد بگیرند
جبران اشتباه یا توضیح:
پس از مشخص شدن دلیل ناراحتی و انتقاد فرد مقابل، در صورتی که متوجه شویم حرف او منطقی و به جا بوده است؛ با معذرت خواهی کوتاه، در جهت جبران آن نقص بر می آییم. جبران بسته به فرد مقابل می تواند متفاوت باشد. اگر فرد نسبتی نزدیک با ما دارد، با گرفتن یک هدیه و یا گفتن جمله دیگر تکرار نمی شود با لحنی مهربان، می توان در جهت جبران عمل کرد.
اگر کاری کرده ایم که خیلی مخرب بوده است و نمی دانیم در جهت جران چه کنیم، این جمله را بگوییم؛ من واقعا فکر نمی کردم که این رفتار من، شما را اینطور ناراحت کند، الان واقعا نمی دونم باید چکار کنم، لطفا خودت به من کمک کن و بگو چیکاری برات انجام بدم؟
حال اگر متوجه شدیم انتقاد شخص نا به جا بوده است باید برای او توضیح بدهیم و دلایل رفتار خود را روشن کنیم.
تغییرات سازنده:
اگر متوجه نقص و ایرادی در رفتار و عمل خود هستیم؛ باید در جهت تغییر آن برنامه ریزی کنیم. مرحله سازنده و مثبت انتقادپذیری همین جاست. اینکه انتقاد فرد مقابل باعث اصلاح رفتار و عملکرد ما شود و کمک کند تا زندگی و شخصیت بهتری داشته باشیم؛ خیلی مهم است.
نتیجه گیری
با توجه به مطالب گفته شده باید متوجه شده باشیم که انتقاد گرچه چون تیری دردناک و ناراحت کننده است؛ اما با تمرین و تقویت مهارت انتقادپذیری می توان آن را به فرصتی طلایی در جهت سازندگی خود تبدیل کنیم. برای این کار یکسری فرمول ها وجود دارد که در طی مقاله به طور کامل توضیح داده شد که می توانید با مدتی تمرین به راحتی به آن دست یابید.
دیدگاهتان را بنویسید